Dolandırıcılık, yeni bir suç değildir. Eskiden beridir işlenen bu suç teknolojinin gelişmesine paralel olarak yeni yöntemler kazanmıştır. Zaman içinde bilginin ve bilincin artmasına karşılık, dolandırıcılık eylemleri de daha karmaşık şekiller almaya başlamıştır. Eğitimli ya da eğitimsiz herkes her an için bu suçun mağduru olmaya adaydır.
Dolandırıcılık suçu da tıpkı mala zarar verme suçu ve güveni kötüye kullanma suçu gibi malvarlığına karşı işlenen suçlardandır ve kişiler aleyhine işlenen suçlar arasında yer alır
Dolandırıcılık Suçu Nedir ? (TCK 157 ve TCK 158)
Dolandırıcılık suçu Türk Ceza Kanunu m.157 ve 158’de düzenlenmiştir. Bu maddeler suçun temel şeklini ve nitelikli hallerini tanımlar.
Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir (TCK m.157).
Bu tanım, suçun temel şekline ilişkindir. Hileli davranış kavramından anlaşılması gereken mevcut durumun olduğundan farklı yansıtılması ve bunun karşı tarafı kandırma amacı taşımasıdır. Dolandırıcılık fiilinde bulunan kimse, mağduru zarara uğratarak menfaat temin etme amacını taşımaktadır.
Aldatıcı sözler ve eylemlerle mağdur iradesiz bırakılır ve bir malvarlığı değerini devretmeye yönlendirilir. Aslında mağdur bu devri kendi isteğiyle yapar; ama burada gerçek bir iradeden söz edilememektedir. Bu da dolandırıcılık suçunu hırsızlık suçundan ayıran noktadır. Çünkü hırsızlık suçunda mal, irade dışında elden çıkmaktadır.
Dolandırıcılık suçunun temel şartlarının yanında özellik arz eden şartları da gerçekleşirse nitelikli halleri meydana gelir ve ceza artırılır.
Bu suçun dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle; kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle; kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle; kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle; kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak; bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle; basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle; tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında, kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında; serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle; banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla; sigorta bedelini almak maksadıyla; kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle işlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur (TCK m.158).
Bu haller nedenleri veya sonuçları dolayısıyla cezanın artırılmasına sebep olarak belirlenmiştir. Bunlar ya mağdurun kişisel özelliklerini kullanmak ve suçun işlenmesini kolaylaştırmak şeklinde ortaya çıkar ya da sahip olunan özelliklerin kötüye kullanılmasını engellemeyi amaçlar.
Hileli davranışlar, mağduru iradesiz hale getirip aldatarak zarara uğratma amacı ve menfaat sağlama hedefi suçun hem temel şeklinde hem de nitelikli hallerinde ortak olarak bulunur.
Mağdur suç nedeniyle maddi zarara uğrar. Aynı zamanda aldatılmış olma hissi özgüvenin yitirilmesiyle beraber manevi bir zarara da sebep olur.
Dolandırıcılık Suçu Cezası
Suçun hem temel hem de nitelikli halleri için hapis cezası ve adli para cezası birlikte öngörülmüştür.
Dolandırıcılık suçunun temel şeklinin cezası bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasıdır. Suçun nitelikli hali ise üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası karşılığında yaptırım altına alınmıştır.
Bu suçun birden fazla kimse tarafından birlikte işlenmesi durumuna sıkça rastlanır. Suçun basit ve nitelikli hallerinin üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir çıkar amaçlı suç örgütünün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.
Suç işlemek amacıyla örgüt kurulmuş ve dolandırıcılık suçu bu örgütün faaliyetleri çerçevesinde işlenmişse hem dolandırıcılık suçundan hem de suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçundan (TCK m.220) dolayı cezaya hükmolunur.
Suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan ya da suçun işlenmesi ile elde edilen tüm malvarlıkları müsadere edilir.
Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık
Kanun, malvarlığına karşı işlenen bazı suçlar için ortak bir etkin pişmanlık hükmü öngörmüştür. Buna göre dolandırıcılık suçu tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
Eğer etkin pişmanlık kovuşturma başladıktan sonra ve hüküm verilmeden gösterilirse cezanın yarısına kadarı indirilir. Etkin pişmanlık sayesinde cezada yapılacak indirimin miktarının tayininde yargılamanın hangi aşamada olduğu konusu önemlidir. Hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında etkin pişmanlık indiriminden faydalanmak mümkündür. Fakat bunun için zararın tamamen giderilmesi önemlidir.
Zararın hangi yöntemle giderildiğinin bir önemi yoktur. Bu, aynen veya misliyle yapılabilir. Etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak isteyen, mağdurun zararını tamamen gidermelidir.
Zarar tamamen değil de kısmen giderildiyse etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için mağdurun rıza göstermiş olması gerekir. Bu rızaya dair irade beyanının duruşmada ya da yazılı beyanla mahkemeye açıklanması mümkündür. Etkin pişmanlık hükümleri emredici niteliktedir. Zarar giderildiyse bu hükümler uygulanır.
Dolandırıcılık Suçu Şartları
Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için ilk şart hileli davranışlarda bulunmaktır. Hileli davranış gerçeği manipüle ederek muhatabın iradesini fesada uğratma amacı taşır. Hedef ise mağdurun bir takım eylemlerde bulunmasıdır.
Hileli davranışlar mağdurun gerçek olmayan rızasını elde etmeye yöneliktir. Mağdur aldanarak bir malvarlığı değerini kendisini dolandırana devreder. Mağduru bu devre zorlayan ise dolandırıcılık suçunun bir diğer şartı olan fiile ait aldatma kabiliyetidir.
Suçun diğer şartları ise iç içe geçmiş şekildedir. Bunlar maddi menfaat elde etme ve mağduru zarara uğratmadır. Suçun şartı olmamakla birlikte mağdur neticede manevi elem ve ıstırap da çeker.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Şartları
Dolandırıcılık suçunun basit şekline ilişkin verdiğimiz tüm şartlar nitelikli dolandırıcılık suçu için de geçerlidir.
Nitelikli dolandırıcılık nedeniyle verilecek cezanın artırılması için bu şartların yanında dini inanç ve duyguları istismar etmek; mağdurun içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan ya da algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak; kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu meslek kuruluşlarını, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerini araç olarak kullanmak; suçu kamu kurum ve kuruluşlarının zararına ya da bilişim sistemlerini, banka veya kredi kurumlarını araç olarak kullanmak; basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak; tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında ve kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında bu suçu işlemesi; serbest meslek sahibi kişilerin mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılmaları; banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak veya sigorta bedelini almak maksadıyla bu suçu işlemek; kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle suçu işlemesi gerekir.
Dolandırıcılık Suçunda Zamanaşımı
Dolandırıcılık suçu şikayete bağlı bir suç değildir. Bu nedenle bir şikayet zamanaşımı yoktur. Suçun hem temel şekli hem de nitelikli hali resmi makamlar tarafından kendiliğinden soruşturulur.
Soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için mağdurun şikayeti aranmaz. Mağdur veya suçtan zarar gören şikayetçi olmasa veya şikayetinden vazgeçse bile soruşturma ya da dava devam eder. TCK m.66 hükmüne göre suçun temel şekline ait zamanaşımı sekiz yıl; nitelikli hallere ilişkin zamanaşımı ise on beş yıldır. Süreler suçun tamamlanmış kabul edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Dolandırıcılık Suçunda Ceza İndirimi
Bir hakka dayanan alacağın tahsili amacıyla dolandırıcılık fiiline başvurulması, dolandırıcılık suçunda ceza indirimi nedeni olarak düzenlenmiştir. Buna göre dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
İndirim hükmü, dolandırıcılık suçunda hapis cezasını ve adli para cezasını seçenek olarak belirleyen istisnai bir hükümdür. Yine şikayet şartı da bu madde kapsamında istisna olarak düzenlenmiştir.
Dolandırıcılık suçunun faili etkin pişmanlık gösterirse yine ceza indirimi söz konusu olur.
Ayrıca erteleme ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması da şahıs hakkında şartları oluştuysa uygulanabilir.
Dolandırıcılık Suçu Örnekleri
- “Terör örgütü soruşturmasına adınız karıştı” diyerek mağdurdan para talep etmek,
- “Kredi kartı aidatlarını iade ediyoruz” vaadiyle, mağduru ikna edip kredi kartı bilgilerini aldıktan sonra hesabından para çekmek,
- Muska yazarak hastalıklara şifa olduğunu söyleyen üfürükçülerin fiilleri,
dolandırıcılık suçuna örnek oluşturur.
Noterde araç satışı dolandırıcılığı da bu suça örnektir. Satış sözleşmesindeki alıcı ismi ile satış bedelinin alıcısının isminin farklı olması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Yine satılan aracın kilometresinin düşürülmüş olması da suç oluşturur ve aynı zamanda ayıplı araç satışı davası da açılmalıdır. Kimi zaman da dolandırıcılar sosyal medya uygulamaları üzerinden yayınladıkları reklamlarla “kredi verebiliriz” şeklinde vaatte bulunarak kendi hesaplarına para aktarılmasını sağlarlar.
Dolandırıcılık Suçunda Şikayet Süreci
Dolandırıcılık suçunun yetkili makamlar tarafından takibi kural olarak mağdurun şikayetine bağlı değildir. Şikayet olmasa bile soruşturma ve kovuşturma yapılır.
Uzlaştırma ve etkin pişmanlık konularının önemli olduğu ve maddi-manevi tazminata ilişkin hakları da doğrudan etkileyen şikayet sürecinde uzman bir ceza avukatından destek almanızı tavsiye ederiz.
Dolandırıcılık Suçu Şikayet Dilekçesi
KOCAELİ CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI’NA
ŞİKAYETÇİ : …
ADRES : … İzmit/Kocaeli
VEKİLLERİ : Av. Görkem Ece LEBLEBİCİ & Av. Fatih AKTULUN & Av. Omay Cem ÇİÇEK
ADRES : Karabaş Mah. Müneccim Arif Sok. No:25/1 İzmit/Kocaeli
ŞÜPHELİ : Soruşturma Sonucunda Tespit Edilecek Kişiler
SUÇUN NEV’İ : Dolandırıcılık
SUÇUN TARİHİ : 24.03.2021
AÇIKLAMALAR :
- Müvekkil … Bank müşterisidir.
- Müvekkil …, olay tarihinde çalıştığı esnada kendi adına kayıtlı … numaralı telefona … numaralı telefondan gelen aramayı cevaplandırmıştır. Telefonda kendisini … Bank personeli olarak tanıtan şahıs, kredi kartı aidatlarının iade edileceğini söyleyerek müvekkilden güvenlik gerekçesi ile anne adı ve doğum yılı gibi kişisel bilgilerini istemiştir. Müvekkil de bu bankaya ait kredi kartını kullandığı için bazı bilgilerini paylaşmıştır.
- Telefondaki şahıs müvekkilin telefonuna SMS yoluyla bir link göndererek tıklamasını istemiş, bunun devamında telefonda bazı tuşlamalar yaptırmıştır.
- Görüşmenin ardından hesabını kontrol eden müvekkil hesabından 4.000 TL çıktığını görmüş, dolandırıldığını anlamış ve derhal banka ile iletişime geçmiş ise de zarara uğramaktan kurtulamamıştır.
HUKUKİ NEDENLER : 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu ve İlgili Mevzuat
HUKUKİ DELİLLER : Müvekkile Ait Hesap Kayıtları Ve Diğer Yasal Deliller
SONUÇ VE TALEP : Açıkladığımız ve re’sen tespit edilecek nedenlerle, şüpheli şahısların kimliklerinin tespit edilerek cezalandırılmaları için gerekli soruşturmanın yapılmasını vekaleten talep ederiz.
Şikayetçi Vekilleri
Av. Görkem Ece LEBLEBİCİ & Av. Fatih AKTULUN & Av. Omay Cem ÇİÇEK
Dolandırıcılık Suçu Yargıtay Kararları
- Sanığın tanık … aracılığı ile tanıştığı ev arkadaşı olan katılanlara milletvekili danışmanı olduğunu, Bakan … ve Bekir Bozdağ’ı yakından tanıdığını, ayrıca Başbakan’ın eşi Emine Erdoğan’ın kardeşi ile iş ortaklığı olduğunu belirterek, katılanları memur statüsünde kamu kurumunda işe aldırabileceğini vaat ettiği, bu kanaati güçlendirmek için katılanların yanında bakanlık düzeyindeki müsteşar gibi kamu görevlileri ile telefon görüşmeleri yaptığı, akabinde her bir katılandan ayrı ayrı 10.000 TL para aldığı, ancak daha sonra katılanların işe yerleştirilmeleri ile ilgili herhangi bir işlem yapılmadığının anlaşıldığı, bu şekilde sanığın nitelikli dolandırıcılık suçunu işlediği iddia edilen olayda; 5237 sayılı TCK’nin 158/2 hükmünde yer alan düzenlemeyle failin, kamu görevlileriyle ilişkisi olduğunu, onlar nezdinde hatrı sayıldığını ileri sürerek ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin etmesi nitelikli dolandırıcılık kabul edilmektedir. Somut olayda, sanığın belirli makam sahiplerinden bahsederek ve o kişileri tanıdığını söyleyerek katılanları kamu kurumlarında işe yerleştirebileceğinden bahisle haksız menfaat temin ettiği dikkate alınarak, eylemlerin TCK’nin 158/2 maddesi kapsamında kaldığı gözetilmeden, suç vasfında yanılgıya düşmek suretiyle basit dolandırıcılık suçundan hükümlerin kurulması nedeniyle bozulmasına karar verildi. (Yargıtay Ceza Dairesi 2017/31514 E., 2020/4996 K.)
Bu kararda dolandırıcılık suçunun nitelikli haline ilişkin bir olay incelenmiştir. Yargılamanın nüfuz ticareti adı verilen suç üzerinden yapılmamasının nedeni ise somut olaydaki failin kamu görevlileri üzerinde herhangi bir nüfuzunun olmaması, buna rağmen suçun mağdurunu bu yöndeki yalanlarıyla aldatmasıdır.
- Sanıkların birlikte hareket ederek şirketleri faaliyeti çerçevesinde devremülk satışına ilişkin işyeri açtıkları, devremülk tatil köyü için arsa sahibi ile sözleşme düzenledikleri, ancak tatil köyü inşaatına başlamadıkları ve gerekli izinleri almadıkları halde katılanlar ve müştekiyi çeşitli promosyonlar ve indirimler sunarak ikna edip 60 dönümlük arazi üzerine tatil köyü yapacaklarını söyleyerek sözleşme düzenledikleri, bu sözleşmelere istinaden peşin para ve senet aldıkları, bu suretle haksız menfaat temin edip olayın başından itibaren suç işleme kastıyla hareket ederek üzerilerine atılı nitelikli dolandırıcılık suçunu işledikleri anlaşılmıştır. (Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2017/9607 E., 2019/14530)
Devremülk ve devre tatil sisteminin kötüye kullanılması sonucunda meydana gelen devremülk dolandırıcılığı konusunda yapılan suç duyurularında verilen karar genelde “tüketici hukuku içerisinde hukuki ihtilaf olması nedeniyle kovuşturmaya yer olmadığı” şeklindedir. Bu karar ise nadir mahkumiyet kararlarındandır.
- Müşteki tarafından sahibinden.com sitesine verilen satılık cep telefonu ilanını gören sanığın, müştekiye bu site üzerinden ulaşarak kendisinde bulunan telefon ile üstüne 200 TL almak şartı ile takas teklifinde bulunduğu, müştekinin de kabul etmesi üzerine, sanığın cep telefonunu kargoya verdiğine dair kargo takip numarasını gönderdiği, müştekinin de sanığın banka hesabına 200 TL havale ettiği, ancak sanık tarafından gönderilen kargonun içinden bisküvi çıktığı, bu surette sanığın nitelikli dolandırıcılık suçunu işlediği iddia ve kabul olunan somut olayda, ilan veren kişinin müşteki olması, sanığın internet sitesine her hangi bir yanıltıcı ilan vermesinin söz konusu olmaması karşısında, sanığın eyleminin 6763 sayılı yasa ile uzlaşma kapsamına alınan TCK 157/1. maddesinde düzenlenen “basit dolandırıcılık” suçunu oluşturduğu gözetilmeksizin, suç vasfında hataya düşülmek sureti ile nitelikli dolandırıcılık suçundan mahkumiyet hükmü verilmesi bozmayı gerektirmiştir. (Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2018/8022 E., 2018/9369 K.)
Bu kararda, dolandırıcılık suçu internet uygulaması üzerinden işlenmiş olmasına rağmen nitelikli dolandırıcılığın meydana gelmediği kanaati mevcuttur. Karar, konunun bilişim suçları ile ilgili olması nedeniyle eleştiriye açıktır.
Dolandırıcılık suçu hangi mahkemede yargılanır ?
Basit dolandırıcılık suçu asliye ceza mahkemesinde; nitelikli dolandırıcılık suçu ise ağır ceza mahkemesinde yargılanır.
Dolandırıcılık suçu nereye şikayet edilir ?
Suça ilişkin şikayet ya da ihbar cumhuriyet savcılıklarına ve emniyet birimlerine yapılabilir.
Dolandırıcılık suçu nasıl oluşur ?
Mağdura yönelik hileli davranışlar mağdurun zararına neden olarak bir başkasının menfaat elde etmesini sağlıyorsa dolandırıcılık suçu meydana gelir.
