Zimmet Suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Millete ve Devlete Karşı Suçlar başlıklı Dördüncü Kısmının, Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar başlıklı birinci bölümünde düzenlenmiştir. Bu kapsamda ilgili suç doğrudan kamu kurum ve kuruluşlarına karşı, yalnızca kamu görevlileri tarafından işlenebilen bir suç niteliğindedir.
Niteliği itibariyle soruşturması ve kovuşturması şikayete bağlı olmayıp, savcılık tarafından re’sen soruşturulmaktadır. Zimmet suçunun basit ve nitelikli halleri, denetim görevinin ihlal edilmesi nedeniyle işlenen zimmet suçu, ceza indirimi gerektiren haller ve etkin pişmanlık gibi konular ile birlikte, irtikap suçu ile oldukça karıştırılan bir suç olması nedeniyle yazımızda zimmet suçunun oluşumu, indirim sebepleri ve nitelikli halleri gibi konular incelenmiştir.
Zimmet Suçu Nedir ?
Zimmet suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun md.247 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir. Zimmet suçunun tanımını yapan TCK md. 247:
“(1) Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.”
İlgili maddeye göre, zimmet suçu; kamu görevlisine görevi gereği zilyetliği teslim edilmiş olan bir eşyayı, kendisi veya bir başkasına menfaat sağlamak adına görevine aykırı olarak zimmetine geçirilmesi, bu eşyadan bir menfaat sağlanması veya doğrudan eşyayı zaptetme hallerinde oluşmaktadır.
Nitelikli Zimmet Suçu Nedir ?
Zimmet suçunun nitelikli hali TCK md.247/2’de belirtilmiştir. Buna göre Zimmetin suçun ortaya çıkmasını engellemeye yönelik hileli davranışlar ile birlikte işlenmesi durumunda verilecek cezanın yarı oranında artırılacağı belirtilmiştir.
Burada dikkat edilmesi gereken husus, hileli davranışın zimmet suçunu gizlemeye yönelik olması gerektiğidir. Bu hileli davranış zimmet suçu işlendiği anda veya öncesinde olabileceği gibi, suç işlendikten sonra da gerçekleştirilebilir. Ancak hileli davranışın eşyanın zimmete geçirilmesi nedeniyle bir başka kimseye yönelik olarak işlenmesi durumunda; bu eylemin zimmet suçunun ortaya çıkmasını engelleme amacıyla olmadığı kabul edilir ve basit zimmet suçu gündeme gelir.
Aynı şekilde her ne kadar zimmet suçunun gizlemeye yönelik hileli bir davranış gerçekleştirilmiş olsa dahi, bu hileli davranışın bir denetim veya araştırma sonucunda açık bir şekilde anlaşılabilir olduğunun kabul edilmesi durumunda yine nitelikli halden değil, basit zimmet suçundan bahsedilecektir.
Zimmet Suçu Cezası
TCK md. 247 kapsamında basit zimmet suçu için 5 yıldan 12 yıla kadar hapis, nitelikli zimmet suçu için ilgili ceza yarı oranında artırılarak 7,5 yıldan 18 yıla kadar hapis öngörülmüştür.
Etkin pişmanlık hükümlerinde zararın karşılanması veya eşyanın iade edilmesi durumunda indirilecek cezalar kanunda açık bir şekilde belirtilmiş ve aşağıda incelenmiş olmakla birlikte, kullanma yoluyla zimmet suçu halinde md.247/3 kapsamında ifade edilen “verilecek ceza yarı oranında indirilebilir.” ifadesi, suçun kullanma yoluyla işlendiğinin tespit edilmesi halinde cezanın doğrudan indirilmeyeceğini; bu konuda hakimin takdir yetkisi olduğunu ifade etmektedir. Bu kapsamda kullanma yoluyla işlenen zimmet suçu için doğrudan cezanın alt ve üst sınırının yarı oranında indirilerek hesaplanmaması gerekir.
Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık
Zimmet suçu için etkin pişmanlık hallerinin hangi durumlarda kabul edileceği ve indirim oranları Türk Ceza Kanunu’nun 248. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre:
- Savcılık tarafından soruşturmaya başlanmadan önce zimmet suçu işlediği iddia edilen kişinin zimmete geçirdiği iddia edilen eşyayı aynen iade etmesi veya kamunun uğramış olduğu zararı gidermesi durumunda; yargılama sonucunda ceza verilecek olması halinde verilecek ceza 2/3 oranında indirilir. Burada soruşturmaya başlanmadan kasıt, savcılık veya yetkili adli mercilerin atılı suçtan haberdar olma tarihidir.
- Savcılık tarafından soruşturmaya başladıktan sonra, ancak kamu davası açılmadan önce; yani soruşturma evresinde etkin pişmanlık gösterilirse ceza verilecek olması halinde verilecek ceza ½ oranında indirilir.
- Kişi hakkında kamu davası açılması anından sonra ancak hüküm verilmeden önce etkin pişmanlık gösterilmesi halinde ise verilecek ceza 1/3 oranında indirilir.
Hüküm verildikten sonra etkin pişmanlık gösterilse dahi bu durum ceza indirimine sebep olmayacaktır.
Zimmet Suçu Şartları
- Zimmet suçu kanuni tanımı gereği ancak bir kamu görevlisi tarafından işlenebilir. Kamu görevlisinden kasıt yalnızca memurlar değil, görev tanımı gereği kamu hizmeti ifa etmekte olan kişilerin tümü olarak kabul edilmektedir. Bu görevin kısmi süreli veya sürekli olmasının bir önemi bulunmamaktadır. İfa etmekte olduğu kamu görevi nedeniyle kendisine teslim edilen eşya hakkında suçun işlenmesi yeterlidir.
- Zimmet suçunun gerçekleşebilmesi için, kamu görevlisinin malı veya maldan elde etmiş olduğu menfaati kendisi veya üçüncü bir kişinin zimmetine geçirmelidir. Üçüncü bir kişinin zimmetine geçirilmesi durumunda üçüncü kişinin kamu görevlisi olma şartı aranmaz. Üçüncü kişiye menfaat sağlayan kişinin kamu görevlisi olması yeterlidir.
- Zimmet suçu yalnızca kamu görevi nedeniyle kendisine teslim edilen eşya hakkında işlenilebilir. Yani bir kamu görevlisinin, başka bir kamu görevlisine teslim edilen ve kendisi ile ilgisi olmayan bir eşya hakkında belirtilen eylemleri gerçekleştirmesi halinde zimmet suçundan bahsedilemeyecektir. Bu gibi durumlarda durumun koşullarına göre hırsızlık suçundan bahsedilebilecektir.
Zimmet Suçunda Zamanaşımı
Zimmet suçu, şikayete bağlı olmaksızın re’sen soruşturulan ve herhangi bir şikayet zamanaşımına bağlı olmayan bir suçtur. Ancak dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Zimmet Suçunda Ceza İndirimi
Zimmet suçundaki etkin pişmanlık nedeniyle ceza indirimleri yukarıda incelenmiş olmakla birlikte, 5237 sayılı TCK; etkin pişmanlık haricinde TCK 249 kapsamında malın değerinin azlığı nedeniyle ceza indirimi ve TCK 247/3 kapsamında zimmet suçunun geçici süreli kullanma yoluyla işlenmesi durumunda da ceza indirimi öngörmüştür.
- Malın Değerinin Azlığı Nedeniyle Ceza İndirimi
TCK 249 kapsamında zimmet suçunun konusunu oluşturan eşyanın değerinin düşük olması durumunda verilecek ceza 1/3’ten 1/2’ye kadar indirilebilir.Zimmet Suçunun Geçici Süreli Kullanma Yoluyla İşlenmesi Sonucu Ceza İndirimi
TCK 247/3’e göre, zimmet suçunun eşyayı veya edimi doğrudan uhdesine geçirmek değil, belirli bir süre kullandıktan sonra iade etmek şeklinde işlenmesi durumunda verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilebilir.
Zimmet Suçu Örnekleri
- Bir kadrolu belediye işçisinin, satması için kendisine teslim edilen Belediyeye ait beton, çimento ve sair eşyaları satması, aldığı paraların bir kısmını Belediye veznesine yatırması, bir kısmını ise kendi uhdesine alması durumunda zimmet suçu oluşacaktır.
- Aynı olayda betonları satmakla görevli işçinin haberi olmaksızın veya olmadığının kabul edildiği bir halde, başka bir departmanda görevli işçinin ilgili betonları satarak satım sonucu elde edilen paraları kendi uhdesine geçirmesi durumunda ise her iki işçi açısından da zimmet suçu oluşmaz. Zimmet suçunun ancak görevi nedeniyle kendisine teslim edilmiş eşya üzerinde işlenebilecek olması nedeniyle ve ikinci işçinin böyle bir pozisyonda bulunmaması nedeniyle; ilk işçinin ise bu durumdan bilgisi olmaması nedeniyle zimmet suçu oluşmayacaktır. Betonları satarak ücretlerini kendi uhdesine geçiren işçi hakkında diğer koşulların da varlığı halinde hırsızlık suçu oluşabilir.
- Yine aynı olayda, betonları satmakla görevli olan işçinin bağlı olduğu departman müdürünün, işçinin bu davranışını bilmesi ve müdahale etmemesi durumunda, müdürün kendi uhdesine bir para geçirme durumu söz konusu olmasa dahi TCK 251 kapsamında işçi ile birlikte müşterek olarak zimmet suçunu işlemiş olur.
- Bir Vergi Müdürü’nün, vergi dairesine yatırılan parayı çekerek, 3 günlük vadeli hesaba yatırıp üçüncü günün sonunda ilgili meblağı geri yatırması durumunda da kullanma zimmeti suçu oluşur.
Zimmet Suçu Şikayet/İhbar Dilekçesi
Her ne kadar Zimmet Suçu şikayete bağlı bir suç olmasa da, bir kimse hakkında Zimmet Suçu işlediği iddiasında olan kimse, iddiasına yönelik delilleri ve bütün detayları anlatmak suretiyle, adli veya idari soruşturma yapılması adına yetkili mercilere şikayet ve ihbarda bulunabilir. Savcılığa doğrudan şikayette bulunma yetkisi ise yalnızca ilgili kamu idaresi ve ya kuruma aittir. Yazımız Türk Ceza Kanunu kapsamında kalacak olması nedeniyle savcılığa sunulabilecek Şikayet/İhbar Dilekçesi:
KOCAELİ CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI’NA
İHBAR EDEN : (TC: )
ADRES :
ŞÜPHELİ : (TC: )
ADRES :
SUÇ : Zimmet ve savcılığınızca re’sen tespit edilecek suç teşkil eden fiiller.
KONU : Şüphelinin zimmet ve sair suç teşkil eden fiillerine yönelik suç duyurum hk.
AÇIKLAMALAR
Şüpheli ……., …… Vergi Dairesinde Memur olarak çalışmaktadır. …………….. sebepleri ile kendisinin vatandaşlar tarafından yatırılan paralarla günlük işlemler yaptığı görülmektedir. Bu kapsamda üzerine atılı zimmet suçunu işlediği görülmektedir. Bununla birlikte yaptığı işlemleri gizlemek adına X kişisini aracı olarak kullanmaktadır. Nitekim bu duruma aynı Vergi Dairesinde çalışan Y ve Z kişileri de tanık olmuştur.
HUKUKİ DELİLLER : Makbuzlar, Banka Kayıtları, Tanık, Bilirkişi, Sair deliller
HUKUKİ NEDENLER : TCK, CMK, sair mevzuat
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan nedenlerle şüpheli/şüpheliler hakkında gerekli soruşturmanın yapılarak üzerlerine atılı zimmet ve sair suçlar nedeniyle kamu davası açılmasına, açılacak kamu davası neticesinde cezalandırılmasına karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim.
Zimmet Suçu Yargıtay Kararları
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi 20.02.2014, 1875/1841
““Vakıflar Kanunundan ayrı özel kendi kuruluş yasası olan 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununa göre kurulan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının; anılan Yasanın 1 ve 7/1. maddelerinde yer alan “sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik etmek, ihtiyaç sahibi vatandaşlara nakdi ve ayni yardımda bulunmak” amaçları nazara alındığında faaliyetlerinin kamusal faaliyet niteliğinde olduğu, Yasanın 4 ve 8. maddelerinde sayılan vakfın gelirleri arasında genel bütçeden ayrılan ödenek ve hasılatlar da bulunduğu, keza 3294 sayılı Yasanın 7/2. maddesine göre mülki idare amirlerinin sıfatları gereği vakfın tabii başkanı olup, mütevelli heyetinde yer aldığı, yasadan kaynaklanan bu görevinden dolayı sanığın kamu görevlisi olarak kabulünde zorunluluk bulunduğu …”
- Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 24.03.2004, 2003/15830 E. 2004/4092 K.
“Zimmetin normal denetim ve bankada mevcut kayıt ve belgelerin karşılaştırılması ve kontrolü sonucu tespit edilip edilemeyeceği, suçun banka dışı araştırmayı gerektirecek derecede bankayı aldatıcı ve fiilin açığa çıkmasını engelleyecek her türlü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenip işlenmediği hususlarında konusunda uzman bilirkişilere inceleme yaptırılarak eylemin basit ya da nitelikli zimmet vasfında olup olmadığının tayin ve takdiri gerekir”
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi 24.01.2013, 2011/2288E. 2013/750 K.
“CMK m.2/e, 158/1 ve 160.maddelerine ve Ceza Genel Kurulunun Dairemizce de benimsenen 17.10.2006-5-165-213 gün ve sayılı kararına göre soruşturmanın kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi ifade ettiği, soruşturmanın C.başsavcılığı veya kolluk makamlarınca suçun işlendiğinin öğrenilmesiyle başlayacağı ve soruşturmanın da … tarihinde … Valiliği Mahalli İdareler Müdürlüğünün C.Başsavcılığına müracaatı üzerine başladığı dikkate alınarak, sanığın zimmetine geçirdiği kabul edilen 23.000 Tl.’yi adli soruşturma başlamadan önce idari tahkikat sırasında ödediğinin anlaşılması karşısında sanık hakkında verilen cezadan TCK m.248/1 uyarınca 2/3 yerine TCK m.248/2 uyarınca 1/2 oranında indirim yapılması suretiyle fazla ceza tayini”
Zimmet suçu şikayete ve uzlaştırmaya bağlı mı?
Zimmet suçu, şikayete bağlı olmayan; yetkili Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından re’sen soruşturulan bir suç olup, uzlaştırma kapsamına giren suçlar arasında da bulunmamaktadır.
Zimmet suçu hangi mahkemede görülür ?
Zimmet suçuna ilişkin yargılamalar, zimmet suçunun işlendiğinin iddia edildiği yer Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülür.
Zimmet suçu nasıl oluşur ?
Zimmet suçu, yalnızca kamu görevlilerinin görevleri nedeniyle kendi zilyetliklerine veya gözetimlerine bırakılan eşya hakkında, sorumlulukları ve görev sınırlarına aykırı şekilde kendisi veya başkası adına tasarrufta bulunması sonucu oluşmaktadır.
Zimmet davası ne kadar sürer ?
Dava süreci yargılanan kişi sayısı, yargılamanın yapıldığı yer, delil durumu ve daha birçok etkene göre farklılık göstermektedir. Bu kapsamda gerek soruşturma, gerekse kovuşturma aşamasının ne kadar süreceğine ilişkin net bir süre belirlemek doğru olmayacaktır. Yine de Ağır Ceza Mahkemesinde görülen yargılamalar, ortalama olarak 12-18 ay aralığında sonuçlanmakla birlikte, İstinaf ve Temyiz başvurularının bulunması durumunda süreç uzayabilmektedir .
Zimmet suçu ihmali davranışla işlenebilir mi ?
Zimmet suçunun düzenlenmiş olduğu TCK md.247’nin gerekçesinde de belirtildiği üzere, zimmet suçu serbest hareketli bir suç olup, kamu görevlisinin malı kendisi veya başkasının zimmetine geçirmesi halinde ilgili suç icrai veya ihmali bir davranışla işlenebilir.