İcra ve İflas Hukuku

İcra davaları, icra mahkemelerinin görev alanına girer.

İcra davası da diğer hukuk davaları gibi adliye binalarında bulunan mahkemelere başvurarak açılır.

Davanın açılacağı mahkemenin yetkili ve görevli bir mahkeme olması gerekir. Yetkisiz ya da görevsiz mahkemede açılan davanın masrafları davayı açanın üzerinde bırakılır.

İcra davalarına bakmakla görevli mahkemenin icra mahkemesi olduğunu söylemiştik. Yetki hususunda ise icra dosyasındaki borçlunun yerleşim yerine göre yetkili mahkeme tespiti yapılır. Bu durumda yetki konusu icra takibine göre belirlenmektedir.

Öyleyse icra takibine konu edilen borca göre icra mahkemesinin yetkisi de değişiklik gösterecektir. Örneğin ilamlı ve ilamsız icra takiplerinde yetki birbirinden farklıdır.

İcra ve iflas davalarını açabilmek için dava açacak kişinin dava açma konusunda yetkili olması gerekir. Buna dava ehliyeti denir.

Örneğin; ergin olmayan bir kimse veya bir kısıtlı dava açamaz. Bunun yerine yasal temsilcisi dava açabilir.

Yine kanuni temsilciler de temsil ettikleri kişi adına yetkileri dahilinde dava açıp takip edebilirler.

Dava, dava dilekçesi ile açılır. Dava dilekçesinde bulunması gereken unsurlar Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirlenmiştir.

Bunlardan zorunlu olanların eksikliği durumunda mahkeme tarafından davacıya bu eksikleri tamamlaması için süre verilir.

Eksiklikler süresinde tamamlanmazsa mahkeme davanın açılmamış sayılmasına karar verir.

Eksikliğin örneğin davanın dayandığı olgular hakkında olması gibi bir durum varsa dava esastan reddedilebilir ve bu durumda masrafla davacıya ait olacağı gibi aynı konuda bir dava daha açılması ihtimali de ortadan kalkabilir.

Dava açılırken dava masraflarının ve harçların yatırılması gerekir.

Davanın ilerleyen aşamalarında yeni masrafların ortaya çıkması, bilirkişi incelemesi yapılması, tanık dinletilmesi gibi durumlarda da eksik masrafların yatırılması gerekmektedir.

Borç bir haksız fiilden, bir mahkeme kararından veya bir sözleşmeden ortaya çıkabilir.

Borçlunun borcunu ödemesi için -genelde tarafların kendi arasında serbestçe belirlediği- belli bir süresi vardır. Borçlunun borcunu rızasıyla ödememesi durumunda alacaklı devletin zor kullanma gücünden yararlanarak alacağını tahsil edebilmek için icra dairesinde icra takibi başlatır.

İcra takibi alacaklı tarafından başlatılır. Alacaklı icra takibinde; kendisine yani alacaklıya ait bilgileri, alacağa ait bilgileri, borçlunun kimlik ve adres bilgilerini, takibinin dayanağına yani borcun kaynağına ait bilgi ve belgeleri ve hangi takip yolunu seçtiğini gösterir.

Yine icra ve iflas davalarının açılması usulünde olduğu gibi harç ve masraflar icra dairesi veznesine yatırılır.

Takibin devamında faiz ve masraflarla birlikte toplam alacak tutarı belirlenir. Borçluya ödeme veya icra emri tebliğ edilir.

Tebliğin ardından takibin kesinleşmesiyle alacaklıya ait malvarlığı değerleri tespit edilir.

Alacaklının talebi halinde borçluya ait varlıklara haciz koyulur.

Haciz koyulan malvarlığı değerleri satılarak paraya çevrilir ve böylece icra takibinin aşamaları tamamlanmış olur.

İcra ve iflas davalarında İcra ve İflas Kanunu ile Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca yargılama yapılır. Diğer hukuk davalarında olduğu gibi dava açıldıktan sonra dava dilekçesi ile varsa ekleri davalı tarafa tebliğ edilir. Davalı, davacının dilekçesinde belirtilen hususlara süresi içinde cevap verir.

Davalının cevap vermemesi, dava hakkındaki iddiaları kabul değil inkar ettiği anlamına gelir. Davalı süresinde cevap vererek savunmalarını ve bunların dayandığı hususları gösteren bir dilekçeyi mahkemeye sunar.

Her iki tarafın iddia ve savunmalarının belirlenmesinden sonra delillerin de toplanmasıyla yargılama başlar.

Sunulan ve gerektiğinde mahkemeye getirilecek belgelerle tanık beyanları ve bilirkişi incelemesi neticesinde hakim taraflardan hangisini haklı gördüğünü belirten kararını açıklar.

İcra mahkemesi yetki alanında bulunan icra ve iflas dairelerinin işlemlerini denetlemek üzere kurulmuştur.

Bu kapsamda icra takiplerine yapılan itirazları inceler, icra ve iflas dairelerinin işlemleri hakkında yapılan şikayetler konusunda karar verir, konkordato sürecini denetler ve icra ve iflas suçlarına ceza verir.

Bu soruya her dava türü için kesin ve net bir cevap vermek mümkün görünmemektedir. Çünkü bir davanın süresi, davada tartışılan konu, mahkemenin iş yükü, tarafların dilekçelerini verme ve tanıklarını dinletme hızı, delillerin toplanması gibi bir çok etkene bağlıdır.

Tüm bunlar icra ve iflas davalarının uzaması ya da uzamaması açısından belirleyici olur.

Konkordato, borca batık konumda olan işletmelerin başvurduğu yoldur. Bu sayede işletme hem iflastan kurtulur hem de alacaklıları alacağından mahrum kalmamış olur.

Konkordato ilan edebilmesi için işletmenin, mali durumunu kendi kusuru ile bozmamış olması gerekir. Konkordato ilanıyla işletme mevcut borçlarının bir kısmını öder, kalan kısmını ise ödemeyi taahhüt eder.

Konkordato mali açıdan kötü durumdaki borçlunun alacaklıları ile anlaşması olarak ifade edilebilir. Borçlu, konkordato ilan edilebilmek için önce alacaklılarla anlaşmalı, sonra ödeme planını mahkemeye sunarak kabul ettirmelidir.

İhtiyati haciz, halihazırdaki ya da doğacak bir takibin tahsilinin güvence altına alınabilmesi amacıyla getirilmiş bir hukuki kurumdur. Bu yolla alacaklı, borçlunun kayıtlı malvarlığına geçici nitelikte haciz koyarak alacağını tahsil edememe riskinden kurtulmuş olur. İhtiyati haciz kararı mahkemeden talep edilir.

Mahkeme ihtiyati haciz kararını teminat karşılığında verir. Teminat olmaksızın ihtiyati haciz kararı verilmesi mümkün değildir. İhtiyati haciz kararı rehinle temin edilmiş alacaklar hakkında verilemez. Rehin haricindeki teminatlar için ise ihtiyati haciz talep edilebilir.

Alacaklı, mahkemeden ihtiyati haciz kararını aldıktan sonra bu kararın uygulanmasını on gün içinde icra dairesinden istemelidir. Bu süre içinde talep edilmeyen ihtiyati haciz kararı kendiliğinden ortadan kalkar.

Alacaklının, ihtiyati haciz kararının uygulanmasını (icrasını) talep etmesinin ardından diğer icra takiplerinde olduğu gibi borçlunun malvarlığı araştırılır ve satış aşamasının ardından alacaklının alacağına kavuşması sağlanır.