Şikayet Hakkı ve Şikayetten Vazgeçme
Şikayet Hakkı Nedir?
Şikayet hakkı Türk Ceza Kanunu’nda şikayete tabii tutulmuş bir suçtan zarar göreni veya mağduru tarafından süresi içinde failden şikayetçi olunabilmesini ifade eden haktır. Türk Ceza Kanunu’nda kural bir suç işlendiğinde suçun re’ sen soruşturulmasıdır.
Şikayete tabi olmayan suçlarda re’ sen soruşturma ve kovuşturma yapılması mümkündür. Ancak Kanun Koyucu bazı sınırlı hallerde bazı suçların soruşturulmasını ve kovuşturulmasını şikayet tabii tutmuştur. Bu suçun soruşturulması şikayete tabi suçlarda ancak şikayetin varlığı halinde mümkündür.
Şikayet olmaksızın kolluk ve/veya Savcılık kendiliğinden bu suça ilişkin soruşturma yapamaz. Şikayet hakkı, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabii olan suçlarda zarar gören kişinin veya mağdurun kolluk kuvvetlerine veya Cumhuriyet Başsavcılığı’na giderek şikayetçi olmasıdır.
Şikayet Hakkı Kime Aittir?
Şikayet hakkı bir suçtan zarar gören ergin kişi ve/veya mağdur tarafından kullanılabilir. Bu kişi gerçek veya tüzel kişi olabilir. Şikayet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup yalnızca suçtan zarar gören kişi ve/veya mağdur tarafından kullanılabilir.
Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar o kişi vefat ettiğinde şikayet hakkının mirasçılarına geçmeyeceğini ve kişilerin şikayet hakkını başka 3. kişilere devredemeyecekleri anlamına gelir. Şikayet hakkı yalnızca o kişi tarafından kullanılabilir. Ancak şikayet hakkını kullanmış bir kişi bu hakkı kullandıktan sonra vefat ederse, ancak o halde mirasçıları kovuşturma aşamasında davaya katılabilirler.
Bu noktada, suçtan zarar gören kişinin ergin olmaması yani 18 yaşından küçük olması durumunda bir ayrım yapılması gerekmektedir.
Suçtan zarar gören veya mağdur kişi 15 yaşının altındaysa şikayet hakkı ancak bireyin veli/vasisi aracılığıyla kullanılabilir. 15-18 yaş aralığındaki ergin olmayan bireyler ise şikayet haklarını kendileri kullanabilir. Bu bağlamda önemli olan kişinin ayırt etme gücüne sahip olduğunun tespitidir.
Şikayet Hakkının Özellikleri Nelerdir?
Şikayet hakkı kullanılırken ilgili suçun failinin mağdur veya suçtan zarar gören kişi tarafından bilinmesine gerek yoktur. Kişinin yalnızca suçu meydana getiren eylemden şikayetçi olduğunu bildirmesi şikayetçi olmak için yeterlidir.
Bir kişinin şikayet hakkını kullanması durumunda, suçu işleyen birden fazla kişi varsa tüm failler hakkında şikayetçi olunmuş sayılır. Daha önce de belirttiğimiz gibi şikayet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup yalnızca ilgili suçtan zarar gören veya mağdur tarafından kullanabilen bir haktır.
Şikayet hakkı ölüm ile mirasçılara geçmez. Şikayet hakkını kişisel bireysel olarak kullanabilecekleri gibi vekilleri aracılığı ile de kullanabilirler.
Hangi Kuruma Şikayet Yapılır?
5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu “İhbar ve Şikayet” usulünü düzenlemiştir. İlgili Kanun’un 158. Maddesine göre; Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına, Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye, yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.
Şikayet Hakkının Süresi ve Zamanaşımı Kavramı
5237 Sayılı Kanun’un 73. Maddesi şikayete bağlı suçlarda suçtan zarar görene tanıdığı şikayet hakkını belirli bir süre ile sınırlandırmıştır. Bu süre geçtikten sonra artık şikayet hakkı kullanılamayacaktır.
Mağdurun eylemi ve eylemi gerçekleştiren faili öğrenmesini takiben 6 aylık süre içinde şikayet hakkının kullanılması gerekmektedir. Bu süre geçtikten sonra yapılacak şikayet dikkate alınmayacaktır. Kanun’da belirtilen bu süre hak düşürücü süredir. Başka bir anlatımla, 6 aylık süre içinde kullanılmayan şikayet hakkı bu sürenin dolmasıyla ortadan kalkacaktır.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus, mağdurun hem fiili hem de faili öğrenmesidir. Fiili veya faili daha geç öğrendiyse, 6 aylık süre başlamayacaktır. Süre hem fiili hem de faili öğrendiği tarihten itibaren başlayacaktır. Bir suç neticesinde suçtan zarar gören ve şikayet hakkı olan birden fazla mağdur varsa, birisi için 6 aylık şikayet süresinin geçmesi diğerlerinin şikayet hakkını etkilemez. Her bir mağdur için şikayet süresi aynı suç dolayısıyla bile olsa kendilerine özel olarak fiili ve faili öğrenmelerinden itibaren 6 aydır.
6 aylık bu süre sürgü süre olup, çerçeve süre olan genel ceza dava zamanaşımı süresini geçemez. TCK m.66’ya göre; beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda zamanaşımı sekiz yıl olarak öngörülmüştür. Ancak bazı suç tiplerinde farklı zamanaşımı düzenlemesi yapılmıştır. Bu nedenle, her somut olay kendi içinde değerlendirilerek hak düşürücü süre ve genel zamanaşımı süresi hesabı yapılmalıdır.
Genel olarak ceza dava zamanaşımı 8 yıl olup, mağdur kişi fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren 8 yıllık zamanaşımı süresi içinde fiili ve faili öğrenmesinden itibaren 6 ay içinde şikayet hakkını kullanabilir.
Örneğin; 01.07.2023 tarihinde konut dokunulmazlığı ihlal edilen kişi suçun işlendiğini aynı tarihte öğrenmiş ancak faili 01.08.2023 tarihinde öğrenmiş ise şikayet süresi 01.08.2023 tarihinden başlayarak 6 ay olacaktır. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi, fiili ve faili öğrenme süresi ile başlayan 6 aylık şikayetçi olma süresi her halükarda genel ceza dava zamanaşımı süresini geçemeyeceğinden, 8 yıllık genel zamanaşımı süresi içinde şikayetçi olunmalıdır.
Farklı suç tipleri açısından eylemin meydana gelmesi ve tamamlanması açısından farklar bulunmaktadır. Şikayet süresi bakımından hak kaybına uğramamak adına, şikayete tabi bir suçun gerçekleşmesinden sonra uzman bir ceza avukatının hukuki desteği alınmalıdır.
Mağdur, Müşteki ve Müdahil Kavramları
Bir suçtan zarar gören kişi, mağdur, şikayet hakkını kullanarak yetkili kurumlarda işlenen fiil ve fail hakkında şikayetçi olursa müşteki sıfatına haiz olur. Soruşturma sürecinde müşteki olan kişi, ceza davası açıldıktan sonra eğer davaya katılma talebinde bulunursa, artık katılan sıfatını alır ve katılan haline gelir.
Mağdur, Müşteki ve Müdahilin Hakları
Ceza Muhakemesi Kanunu m.234’te mağdur ve müşteki kişilerin hakları detaylıca açıklanmıştır: Soruşturma evresinde; Delillerin toplanmasını isteme, Soruşturmanın gizlilik ve amacını bozmamak koşuluyla Cumhuriyet savcısından belge örneği isteme, Vekili bulunmaması halinde, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı veya ısrarlı takip suçları ile kadına karşı işlenen kasten yaralama, işkence veya eziyet suçlarında ve alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda, baro tarafından kendisine avukat görevlendirilmesini isteme,153 üncü maddeye uygun olmak koşuluyla vekili aracılığı ile soruşturma belgelerini ve el konulan ve muhafazaya alınan eşyayı inceletme, Cumhuriyet savcısının, kovuşturmaya yer olmadığı yönündeki kararına kanunda yazılı usule göre itiraz hakkını kullanma; Kovuşturma evresinde; Duruşmadan haberdar edilme, Kamu davasına katılma, Tutanak ve belgelerden örnek isteme, Tanıkların davetini isteme, Vekili bulunmaması halinde, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı veya ısrarlı takip suçları ile kadına karşı işlenen kasten yaralama, işkence veya eziyet suçlarında ve alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda, baro tarafından kendisine avukat görevlendirilmesini isteme, Davaya katılmış olma koşuluyla davayı sonuçlandıran kararlara karşı kanun yollarına başvurma.
Şikayetten Nasıl Vazgeçilir?
Yukarıda da açıklandığı üzere, şikayete tabi suçların re’ sen soruşturulması mümkün değildir. Suçtan doğrudan zarar gören kişi, fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayet hakkını kullanabilmektedir. Şikayet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan, kişinin bu haktan feragat etmesi veya şikayetten vazgeçmesi mümkündür. Şikayetten feragat, kişinin şikayet hakkı doğduktan sonra bu hakkı kullanmak istemediğini yetkili makamlara bildirmesidir. Şikayet hakkından bir kez feragat eden kimse, bu feragati geri alarak tekrar şikayetçi olmak istediğini beyan edemez. Yani; feragatten feragat Hukukumuzda mümkün değildir. Şikayetten vazgeçme ise, bir kez şikayet hakkını kullanarak şikayetçi olmuş kişinin daha sonra şikayetinden vazgeçmesi durumudur. Şikayetten vazgeçme koşulsuz yapılmalıdır. Şarta bağlı vazgeçme beyanı hüküm doğurmaz. Şikayetten vazgeçme kovuşturma aşamasının sonuna kadar, yani hüküm kesinleşinceye kadar yapılabilir. Bu kapsamda dosya istinaf veya temyiz aşamasındayken de şikayetten vazgeçme mümkündür.
Şikayetten Vazgeçmenin Ceza Davasına Etkisi
Şikayete tabii bir suç açısından; TCK m.73’e göre, şikayetten vazgeçme durumunda, soruşturma aşamasında soruşturma sona erer ve takipsizlik kararı verilir; kovuşturma aşamasında ise CMK m.223/8’e göre kamu davasının düşmesi kararı kamu davasının düşmesi kararı verilir. Ancak fail hakkında verilen hükmün kesinleşmesinden sonra şikayetten vazgeçme durumunda, verilen cezanın infazına engel olmaz. Şikayete tabii olmayan suçlarda şikayetten vazgeçme o suçun soruşturulmasını/kovuşturulmasını engellemez.
Sanığın Şikayetten Vazgeçmeyi Kabul Etmemesi
Önemle belirtmek gerekir ki, şikayetten vazgeçme beyanı sanık tarafından kabul edilmezse, şikayetten vazgeçmenin sonuçları hüküm doğurmaz. TCK m.73/6’ya göre şikayetten vazgeçmenin etkileri ancak sanığın kabulüne bağlıdır.
Şikayetten Vazgeçme Dilekçesi Nereye Verilir?
Yargılamanın başında şikayetçi olmuş suçtan zarar gören, mağdur, müşteki veya katılanın soruşturma aşamasında Savcılığa, kovuşturma aşamasında ise ilgili Mahkeme’ye başvurarak şikayetten vazgeçme dilekçesi verebilir.
Şikayetten Vazgeçme Dilekçesi Örneği
…/…/…
(İLGİLİ) CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞINA
Soruşturma No: 2023/….
MÜŞTEKİ : (İsim-Soy isim) (T.C:…….)
ADRES :…………..
ŞÜPHELİ : (İsim-Soy isim) (T.C:…….)
ADRES :
KONU : Şikayetten vazgeçme taleplerimin sunulmasından ibarettir.
A Ç I K L A M A L A R
Yukarıda soruşturma numarası yazılı dosyada şüpheli/sanık hakkındaki şikayetimden vazgeçiyorum. Şikayetten vazgeçme talebimin kabulü ile soruşturma dosyası kapsamında takipsizlik kararı verilmesini talep ederim.
MÜŞTEKİ (İSİM – SOY İSİM)
İmza
…/…/…
(İLGİLİ) CEZA MAHKEMESİ’NE
Dosya No: 2023/….
MÜŞTEKİ : (İsim-Soy isim) (T.C:…….)
ADRES :…………..
ŞANIK : (İsim-Soy isim) (T.C:…….)
ADRES :
KONU : Şikayetten vazgeçme taleplerimin sunulmasından ibarettir.
A Ç I K L A M A L A R
Yukarıda esas numarası yazılı dosyada sanık hakkındaki şikayetimden vazgeçiyorum. Şikayetten vazgeçme talebimin kabulü ile kovuşturma dosyası kapsamında kamu davasının düşmesine karar verilmesini talep ederim.
MÜŞTEKİ (İSİM – SOY İSİM)
İmza
Birden Fazla Şüpheli Ya Da Sanık Olması Halinde Şikayetten Vazgeçmenin Sirayeti Nedir?
Birden fazla sanıklı olan ve iştirak halinde işlenmiş suçlarda, sanıklardan biri hakkında yapılan şikayetten vazgeçme diğer sanıkları da kapsayacaktır.
Takibi Şikayete Bağlı Suçlar Nelerdir?
- Basit kasten adam yaralama,
- TCK md.86/2 kapsamında kalan kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi,
- Cinsel taciz suçu (md. 105/1),
- Hakaret Suçu (md. 125/1, 2, 3),
- Cinsel saldırı suçu (md. 102/1 ve 102/2),
- Bilinçli taksirle TCK 89/1 çerçevesinde işlenen yaralama suçu,
- Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu (md.104/1),
- Kişinin hatırasına hakaret suçu (md. 130/1,2),
- İş ve çalışma hürriyetini ihlal suçu (md.117/1),
- Tehdit suçu (md. 106/1),
- Konut dokunulmazlığını ihlal Suçu (md. 116/1-2-4),
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu (md. 123/1),
- Güveni kötüye kullanma suçu (m. 155/1),
- Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (md. 133/1, 2, 3),
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal Suçu (md. 132/1, 2, 3),
- Kullanma hırsızlığı suçu (md. 146/1),
- Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (md. 134/1, 2),
- Dolandırıcılık suçu (m. 157/1),
- Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal (md. 159/1),
- Mala zarar verme suçu (md. 151/1, 2),
- Hakkı olmayan yere tecavüz suçu (md.154/1,2,3)
- Hileli iflas suçu (md. 161/1),
- Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi (md. 164/1),
- Bedelsiz senedi kullanma suçu (m.156/1),
- Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (m. 209/1),
- Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (md.160/1),
- Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (m. 233/1),
- Taksirli iflas suçu (md. 162/1),
- Karşılıksız yararlanma suçu (TCK md.163/1-2),
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (madde 234/3),
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu (md.165/1),
- Bilgi vermeme suçu (m. 166/1).
Davaya Katılma ve Katılan Nedir?
CMK m.237’ye gören müştekinin kovuşturma aşamasında davayı takip etmek istediğini yazılı veya sözlü olarak Mahkeme’ye bildirerek ceza davasına katılma talebi sonrasında aldığı sıfat katılandır.
Müşteki davaya katılmayı dosya İlk Derece Mahkemesi’nde görülürken talep edebilir. Dosya istinaf veya temyiz incelemesindeyken müştekinin davaya katılması mümkün değildir.
