Genel kural olarak, miras hukukumuzda terekenin paylaşımı hususu, eşin mirasçılık durumu hariç, zümre mirasçılarının pay açısından eşitliğidir. Yani, eğer aksine kanuni bir düzenleme veya miras bırakanın aksine bir tasarrufu yoksa miras bırakanın tüm mirasçıları terekeden eşit pay alacaktır.
Ne var ki miras bırakanın sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruflarıyla bu eşitlik bozulabilir. İşte bu gibi durumlar için kanun koyucu da sağlar arası tasarruflar açısından kazandırmadan zarar gören mirasçılara bu eşitliğin sağlanmasına yönelik bir imkân tanımıştır.
Bu husus Türk Medeni Kanunu m.669 ve devamında mirasta denkleştirme başlığı adı altında düzenlenmiştir. Miras Hukuku esas olarak kişinin ölümünden sonra malvarlığından aldığı hal ve bu malvarlığı üzerinde hak sahibi olanların durumu ile ilgilenir. Bu yüzden mirasta denkleştirme sağlar arası tasarruflara da müdahale edebilen istisnai hükümlerdendir.
Miras hukukunda ki bir diğer önemli düzenleme olan tenkis ile mirasta denkleştirme hukuki yolları arasında belirli farklılıklar bulunmaktadır.
Tenkis hükümlerine göre miras bırakan yaptığı ölüme bağlı tasarruflarla saklı paylı mirasçıların bu paylarına zarar veremezken, denkleştirme hükümlerine göre miras bırakan yaptığı sağlar arası tasarruflarla kanuni mirasçılarının payları arasında eşitsizliğe mahal vermemek amaçlı yapılmaktadır.
Mirasta denkleştirme hükümlerinde bir sağlar arası geçerli bir tasarruf söz konusudur ve bu işlem kanuni mirasçılar o kişinin ölümünden sonra denkleştirme hükümlerini öne sürene kadar geçerli olarak kalmaya devam eder. Sonrasındaki denkleştirmede de paylar kanunun öngördüğü şeklini almış olur. Diğer bir deyişle miras bırakanın sağlar arası tasarruflarla ortaya çıkardığı eşitsizlik telafi edilmiş olur.
Tenkis ile Mirasta denkleştirme arasındaki belirgin farklılıkları kısaca özetlemek gerekirse eğer;
- Tenkis, hem ölüme bağlı hem de sağlar arası tasarruflar bazında oluşturulan eşitsizliğin giderilip pay eşitliğinin sadece belli oranda tekrar sağlanması için bir yol iken, denkleştirme miras bırakanın ölmeden önce sahip olduğu tasarruf yetkisine, kanuni mirasçıların paylarının tamamı oranında ve bu paylara kanuni çerçevede zarar verdiği ölçüde sınır koyulmasıdır.
Türk Medeni Kanunu m.669’da denkleştirme şu şekildedir:
“Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlar arası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler. Miras bırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir”.
Buna göre denkleştirme, mirasçıların miras paylarının dışında ve fazlası olarak miras bırakandan onun sağlığında karşılıksız bir kazanım elde etmelerini ve böylece paylar arası eşitliğin bozulmasını engellemeye yönelik bir düzenlemedir.
Kural olarak denkleştirme yükümlüsü kimseler sadece miras bırakanın ölümü anında yasal mirasçı sıfatı kazanmış kimselerdir. Yani kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere denkleştirme yükümlülüğü yasal mirasçılık sıfatına bağlıdır.
Bu sebeple yasal mirasçı olan kimseler, miras payında meydana gelen artış oranında denkleştirme ile yükümlüdür. Çünkü denkleştirme yükümlülüğü paya bağlı bir borçtur; külli halefiyet esası gereği payla birlikte intikal eder.
Atanmış mirasçılar ise kural olarak denkleştirme yükümlüsü değildirler. Ancak miras bırakan ölüme bağlı tasarruf şekillerinden biriyle atanmış mirasçısının miras payını düzenleyip hayatta olduğu dönemde ona yaptığı tasarrufun da denkleştirme için iadesini isteyebilir.
Miras bırakanın yapmış olduğu kazandırmanın, denkleştirmeye tabi olabilmesi için;
- Miras bırakanın ivazsız (karşılıksız) bir kazandırma olmalıdır.
- Kazandırma sağlar arası bir nitelik taşımalıdır.
- Kazandırmada miras bırakanın kendi malvarlığından yapılmalıdır.
- Mirasbırakan tarafından mirasçılara yapılan sağlararası kazandırmalar TMK m. 669/1 gereği ancak mirasçının miras payına mahsuben yapıldıkları ölçüde denkleştirmeye tâbi olurlar.
Kanunda denkleştirmeye tabi harcamalar ve kazandırmalar genel hatlarıyla sayılmış olup, Yargıtay kararları ışığında denkleştirmeye tabi olmayan kazandırmaları ise şöyle örneklendirebiliriz: çocukların eğitim ve öğrenimi için yapılan alışılmış orandaki giderler, olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler denkleştirmeye tabi değildir.
Mirasta Denkleştirme Davası Nasıl Açılır ?
Denkleştirme davasında davacı ve davalı olabilecek kimseler, mirasçılık sıfatını haiz olmak kaydıyla, yukarıda denkleştirme borçlusu veya alacaklısı olarak açıklanan kişilerdir.
Denkleştirme davasında görevli mahkeme Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 2 uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 11/1 – b gereğince ölenin son yerleşim yeri mahkemesidir.
Ayrıca önemle belirtmek isteriz ki, talep ya da deliller hakkında yapılacak herhangi bir yanlış, davanın kaybedilmesi sonucunu doğurur. Bu nedenle dava Kocaeli miras avukatı yardımı ile yürütülmelidir.
Mirasta Denkleştirmede Zamanaşımı
Denkleştirme davasının mirasın paylaştırılması aşamasının sonuna kadar açılması gerekmektedir. Denkleştirmeye ilişkin talep hakkı genel zamanaşımı olan 10 yıllık zaman aşımı süresine tabidir.
Mirasta Denkleştirme Dava Dilekçesi
KOCAELİ NÖBETÇİ ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI : …
ADRES : …
VEKİLİ : Av. Görkem Ece LEBLEBİCİ & Av. Fatih AKTULUN & Av. Omay Cem ÇİÇEK
ADRES : Karabaş Mah. Müneccim Arif Sok. No:25/1 İzmit/Kocaeli
DAVALI : …
ADRES : … Mah. … Sok. No:… İzmit/Kocaeli
KONU : Miras bırakanın sağlığında davalıya yaptığı taşınmaz bağışı hakkında denkleştirme talebimizden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
- Miras bırakan, davalı tarafa sağlığında 10.10.2019 tarihinde murise ait Kocaeli ili, Derince ilçesi, … Mah., …/… Ada/Parsel numaralı taşınmazda kendi adına kayıtlı bulunan bağımsız bölümü bedelsiz bir biçimde ( bağışlama yolu ile)devretmiştir. Tapu kayıtları celp edildiğinde taşınmazın bağışlama yolu ile devredildiği anlaşılacaktır.
- Muris, bu işlemi kendi sağlığında gerçekleştirmiş olup, sayın mahkemenizden söz konusu taşınmazın terekeye iadesine ve miras payı oranında denkleştirme yapılmasını talep ederiz.
TALEP VE SONUÇ :
1. Delillerimin toplanarak yapılacak duruşma ve inceleme ile davam sabit olacağından KABULÜ ile,
- Denkleştirme koşulları oluştuğundan davalı mirasçı adına kayıtlı … ada … parsel sayılı taşınmazın davalı üzerindeki tapu kaydının iptali ile TMK’nin 669 ve devam eden maddeleri uyarınca miras bırakanın terekesine iadesine (geri verilmesine) karar verilmesini, masrafların davalıya yükletilmesini talep ederim.
Mirasta Denkleştirme Yargıtay Kararı
İade edilecek mal varlığı yönünden seçim hakkı davalınındır; ister aynen iade eder, isterse bedelini öder. Miras payının aşan kısmının davalıda kalması miras bırakanın iradesinden anlaşılıyorsa, aşan kısım için iade istenemez. Denkleştirme, denkleştirme anındaki değere göre yapılır. Denkleştirmede sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır. Islah olmadıkça ya da terditli dava açılmamışsa kendiliğinden tenkis davasına dönüşmez. (Y14HD-K.2019/3584).
Mirasta denkleştirme davası ne kadar sürer?
Neredeyse diğer tüm hukuk davalarında olduğu gibi mirasın denkleştirilmesi davasında da bilirkişi raporunun hazırlanması, keşfin yapılması, özellikle tanık beyanları olmak üzere delillerin toplanması ve tüm bunların zamanında yapılması süreyi belirler. Günümüzde bir muris muvazaası davasının ortalama 1.5-2 yıl aldığını söyleyebiliriz.
Mirasta denkleştirme davasını kimler açabilir?
Denkleştirme davasında davacı ve davalı olabilecek kimseler, mirasçılık sıfatını haiz olmak kaydıyla, yukarıda denkleştirme borçlusu veya alacaklısı olarak açıklanan kişilerdir. Bu doğrultuda altsoy, altsoy dışındaki mirasçılar ve bu arada eş, soy bağı kurulmuş evlilik dışı altsoy, evlatlıklardır.
