
Kamu hizmetlerinin finanse edilmesi amacıyla gelir elde edenlerden kamu idaresine aktarılan parasal kaynağa vergi denir. Vergi mükellefi, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu düşen gerçek veya tüzel kişidir.
Vergi dairesi devletin mükellefi tespit eden, vergi tarh eden, tahakkuk ettiren ve tahsil eden dairesidir. Vergilendirmede temel amaç tahsil dahil tüm aşamaların hatasız şekilde tamamlanmasıdır.
Mevzuatın yanlış yorumlanması veya uygulamanın hatalı olması sonucunda vergide hata ortaya çıkabilir.
Yaptıkları veya yapacakları ödemelerden vergi kesmeye mecbur olanlar, verginin tam olarak kesilip ödenmesinden ve bununla ilgili diğer ödevleri yerine getirmekten sorumludurlar. Bunun gibi vergi daireleri de mevzuatı doğru uygulayarak fazlalık ya da eksiklik olmaksızın vergiyi belirleyip tahsil etmekle görevlidir.
Mükellefiyetin tespiti, verginin tarh, tahakkuk ve tahsili aşamalarından herhangi birinde yapılacak bir yanlışlık vergi hatasını ortaya çıkarır. Bu hatalar ve bunların düzeltilmesinin yöntemleri 213 sayılı Vergi Usul Kanunu‘yla belirlenmiştir. Büromuz idare ve vergi hukukunun diğer alanlarında olduğu gibi vergi hataları konusunda da danışmanlık hizmeti sunmaktadır.
Vergi Hatası Nedir?
Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın meydana gelmesi veya hukuki durumun tamamlanmasıyla doğar. Vergi alacağı mükellef bakımından vergi borcunu teşkil eder.
Ödenmesi gereken verginin tam olarak tespiti için bazı aşamalardan geçilmesi gerekir. Verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve oranlar üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari işlemdir. Verginin tahakkuku, tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken aşamaya gelmesidir. Verginin tahsili, kanuna uygun şekilde ödenmesidir.
VUK m.116 hükmüne göre vergi hatası, vergiyle ilgili hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır.
- Vergi hatası hazine açısından eksik ya da fazla vergi tahsili; mükellef açısından ise zarar ya da eksik vergi ödeme sonuçlarını doğurur. Bunun yanında her iki taraf için de zaman ve işgücü kaybı meydana gelir.
- Asıl olarak vergi hatası, aşamalarda yapılan ve sonuca etki edecek bir değerlendirmenin sonradan fark edilmesidir.
- Vergi hatalarının düzeltilmesinde tutar olarak bir alt veya üst sınır yoktur.
- Vergi hatası; verginin zamanaşımına uğraması, verginin terkini ve tahakkuktan vazgeçme gibi düzenlemelerden farklıdır.
Vergi Hataları Nasıl Ortaya Çıkarılır?
Vergi hataları ilgili memurun veya üst memurların yaptıkları incelemeler neticesinde hatanın görülmesiyle, hatanın teftiş ya da vergi incelenmesi sırasında meydana çıkarılmasıyla ve mükellefin müracaatıyla ortaya çıkarılabilir.
Vergi incelemesi ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamaktır. Vergi incelemesi vergi müfettişleri, vergi müfettiş yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır.
Vergi Hataları Çeşitleri
Vergi hataları iki çeşittir; hesap hataları ve vergilendirme hataları.
- Hesap hataları matrah hataları, vergi miktarında hatalar ve mükerrer vergi hatası olmak üzere üçe ayrılır.
- Matrah hataları vergilendirme ile ilgili beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış olmasıdır.
- Vergi miktarında hata; vergi oran ve tarifelerinin yanlış uygulanması, mahsupların yapılmamış veya yanlış yapılmış olması, beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda verginin eksik veya fazla hesaplanmış veya gösterilmiş olmasıdır.
- Mükerrer vergi hatası ise aynı vergi kanununun uygulanmasında belli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır.
- Vergilendirme hataları mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ve vergilendirme veya muafiyet döneminde hata olmak üzere dörde ayrılır.
- Mükellefin şahsında hata bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır. Mükellefiyette hata açık olarak vergiye tabi olmayan veya vergiden muaf bulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır.
- Mevzuda hata açık olarak vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden müstesna bulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergi istenmesi veya alınmasıdır.
- Vergilendirme veya muafiyet döneminde hata ise aranan verginin ilgili bulunduğu vergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanmış olmasıdır.
Mükellefin Şahsında Vergi Hatası
Mükellefin şahsında hata bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır. Sınırlı sorumlu bir şirkete ait verginin sorumlu olmayan hissedarlardan talep edilmesi bu hataya örnek olabilir.
Verginin Konusunda Hata
Vergiye konu olmayan veya vergiden istisna olan bir şeyden vergi alınması verginin konusunda hatayı meydana getirir. İcra dairelerinin, alınan harç ve masrafın müfredatını göstermek üzere ilgililere verdikleri makbuzlardan damga vergisi alınması bu duruma örnektir.
Vergi Hatalarını Düzeltme Yolları
Vergi hataları vergi dairesi tarafından re’sen (kendiliğinden, görev gereği) veya mükellefin talebi üzerine düzeltilebilir. Vergi hataları düzeltme fişine dayanılarak düzeltilir.
Vergi dairesi tarafından tereddüt edilmeyen açık ve mutlak vergi hataları re’sen düzeltilir. Aleyhlerine düzeltme yapılan mükelleflerin bu düzeltmeye karşı vergi mahkemesinde dava açma hakları saklıdır. Mükellefler de bizzat verecekleri veya postayla gönderecekleri bir dilekçeyle düzeltme talebinde bulunabilirler. Düzeltme talebini içeren dilekçeler, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak 5 yıl içinde verilmelidir. Talebin reddedilmesi halinde durum mükellefe tebliğ olunur.
Fazla veya yersiz olarak tahsil edilen vergiler, fazla veya yersiz tahsilatın mükelleften kaynaklanması halinde düzeltmeye dair müracaat tarihinden, diğer hallerde verginin tahsili tarihinden düzeltme fişinin mükellefe tebliğ edildiği tarihe kadar geçen süre için aynı dönemde 6183 sayılı Kanun’a göre belirlenen gecikme faiziyle birlikte iade edilir.
Yapılacak inceleme sonucunda mükellef lehine iadeye karar verilmesi halinde düzeltme fişinin bir nüshası, iade edilecek miktarla müracaat edeceği muhasebe ve müracaat süresi belirtilmek suretiyle mükellefe tebliğ edilir. Mükellef tebliğ tarihinden başlayarak 1 yıl içinde iade için başvuru yapmadığı takdirde hakkı düşer.
Vergi Hatalarının Düzeltilmesinde Zamanaşımı
Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğrar. Bu süre dolduktan sonra ortaya çıkarılan vergi hataları düzeltilemez. Fakat zamanaşımı süresi zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı; ilan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği; ihbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre haczin yapıldığı tarihten başlayarak bir yıldan az olamaz.
Vergi işlemlerinde süreler vergi kanunları ile belirlenir. VUK m.13’te yazılı mücbir sebeplerden herhangi birinin bulunması halinde bu sebep ortadan kalkıncaya kadar süreler işlemez.
Süreler dolduktan sonra vergi hataları düzeltilemez ve mükellef tarafından da düzeltilmesi talep edilemez.
Vergi Hatalarının Düzeltilmesinden Doğan Hukuki Anlaşmazlıklar ve Dava Süreci
Vergi mahkemelerinde dava açma süresi ilgili işlemin tebliğinden itibaren 30 gündür. Bu süre geçtikten sonra yaptıkları vergi hatasının düzeltilmesi talepleri reddedilenler, şikayet yolu ile Maliye Bakanlığı’na başvurabilirler. Bu kapsamda il özel idare vergileri hakkında valiliğe, belediye vergileri hakkında belediye başkanlığına müracaat edilir. Şikayet yoluyla düzeltme dilekçesi verildikten sonraki 60 gün içinde Bakanlığın cevap vermemesi halinde istek reddedilmiş sayılır. İdarenin şikayeti reddetmesi ya da 60 günlük süre içinde cevap vermemesi halinde dava açma süresi içinde vergi mahkemesinde dava açılabilir.
Vergi mahkemesi, bölge idare mahkemesi ve Danıştay incelemesinden geçmiş olan muamelelerde vergi hataları bulunduğu takdirde bu hatalar mahkeme kararları kesinleşmiş olsa bile düzeltilebilir. Fakat bu düzeltmenin yapılabilmesi için ilgili hatalar hakkında anılan yargı mercileri tarafından bir karar verilmemiş olması gerekir.
Vergi hataları ve bunun dışındaki maddi hatalar hakkında mükellef tarafından VUK Ek Madde-1 hükmüne göre uzlaşma yoluna başvurulabilir.
Vergi Hatalarını Düzeltme Yetkisi Kime Aittir?
Vergi hatalarını düzeltme yetkisi ilgili vergi dairesi müdürüne aittir. Mükelleflerin vergi uygulaması bakımından hangi vergi dairesine bağlı oldukları vergi kanunları ile belirlenir. Düzeltmenin bağlı olunan vergi dairesi dışındaki vergi daireleri tarafından yapılmasına izin vermeye Gelir İdaresi Başkanlığı yetkilidir.
Vergi Kaybı Cezası Nedir?
Vergi ziyaı (kaybı), vergi mükellefinin veya sorumlusunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. Kişisel, medeni durumlar veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya başka şekilde verginin eksik tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir. Tüm bu hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına engel olmaz.
Kanun hükümlerine yeterince nüfuz edilememesinden dolayı vergi kaybına neden olunması da vergi hatalarının düzeltilmesinde olduğu gibi uzlaşma kapsamındadır.