Türk Ceza Kanunu’nun ceza ve güvenlik tedbirleri ile ilgili kuralları doğrultusunda kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkumiyetin kanuni sonucu olarak kamusal nitelikteki belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılır.
Bu haklar mahkum olunan hapis cezasının infazı tamamlanana kadar kullanılamaz, yani yasaklılık hali süresiz değildir. Fakat 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun açık hükmüne dayanarak TCK dışındaki başka bazı kanun hükümleri gereğince belirli bir süreyle sınırlı olmayan memnuiyetlerin giderilebilmesi de mümkündür.
TCK kapsamındaki suçların karşılığı olan cezalar süresiz yasaklılık öngörmediği için cezanın süresi ne olursa olsun bu kanun uyarınca memnu hakların iadesi söz konusu olmaz. Memnu hakların iadesi talepli başvurular büromuzun danışmanlık verdiği alanlardan biridir.
Memnu Hakların İadesi Nedir?
Yürürlükten kaldırılan 765 sayılı Ceza Kanunu, kamu hizmetinden ömür boyu yasaklılık ve ceza mahkumiyetinden doğan diğer ehliyetsizlik cezalarının memnu hakların iadesi yoluyla giderilebileceğinden bahsetmekteydi.
Yeni ceza kanununun yürürlüğe girmesi ile birlikte TCK kapsamında süresiz hak mahrumiyeti kurumu ortadan kaldırılmışsa da önceden beri uygulanagelen başka hükümler halen geçerliliğini korumaktadır.
Kişi yargılandığı ceza davasında hakkında verilen mahkumiyet kararının sonucu olarak (kamu görevinde bulunma, velayet, vasilik görevleri gibi) belirli hakları kullanmaktan ömür boyu yasaklanmış olabilir. Bu yasaklılığın sona erdirilmesi için mahkemeye başvuruda bulunulması gerekir. Memnu hakların iadesi ile bu hakların kişi tarafından tekrar kullanılması mümkün olur.
Memnu Hakların İadesi (Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi) Şartları
TCK m.53’ün beşinci ve altıncı fıkraları saklı kalmak kaydıyla, memnu hakların iadesi yoluna gidilebilmesi için mahkum olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması, kişinin bu süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması ve hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda mahkemede bir kanaatin oluşması gerekir.
Mahkum olunan cezanın infazına genel af veya etkin pişmanlık dışında başka bir hukuki nedenle son verilmişse yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilmesi için, hükmün kesinleştiği tarihten itibaren beş yıl geçmesi gerekir. Ancak, bu süre kişinin mahkum olduğu hapis cezasına üç yıl eklenmek suretiyle bulunacak süreden az olamaz.
Mahkumiyet hükmünde hak yoksunluğunun bulunması şarttır. Fakat Yargıtay, sanık hakkındaki mahkumiyet kararında herhangi bir hak yoksunluğu yer almasa da “adli sicil arşiv kaydının bulunmasının” yasaklanmış hak kavramına dahil olduğu ve başvuru yapılan mahkemenin bu konuda bir karar vermesi gerektiği kanaatindedir.
Memnu Hakların İadesi Kararında Görevli Mahkeme
Memnu hakların iadesi talebiyle hükümlü veya avukatı tarafından başvuru yapılabilir. Bu konuda hükmü veren mahkemeye veya hükümlünün ikametgahının bulunduğu yerdeki aynı derecedeki mahkemeye müracaat edilebilir.
Memnu Hakların İadesi Talebinin İncelenme Usulü
Mahkeme taleple ilgili kararını duruşma yapmaksızın dosya üzerinde inceleme yapmak ya da duruşmalı olarak Cumhuriyet savcısını ve hükümlüyü dinlemek suretiyle verebilir. Yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna başvurulması nedeniyle oluşan bütün masraflar başvurucu hükümlü tarafından karşılanır.
Memnu Hakların İadesi Kararına İtiraz
Yasaklanmış hakların geri verilmesi talebi üzerine mahkemenin verdiği karara karşı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda öngörülen itiraz kanun yoluna tefhim veya tebliğden itibaren yedi gün içinde başvuru yolu açıktır. Buna göre yerel mahkemelerce verilen kararlara karşı istinaf mahkemesine başvuru yapılır.
Memnu Hakların İadesi ve Devlet Memurluğu
657 sayılı Kanun’a göre kamu haklarından mahrum bulunmamak devlet memurluğuna alınmanın genel şartlarından biridir. TCK m.53’te belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkum olmamak ise bir diğer genel şarttır. Gerekli şartlar sağlansa ve memnu hakların iadesi için başvuru yapılsa bile bu suçlardan hüküm giyenler memuriyete kabul edilmez.
Memnu Hakların İadesi ve Milletvekilliği
Anayasa ve Milletvekili Seçimi Kanunu uyarınca kamu hizmetinden yasaklı olanlar milletvekili seçilemezler. Bunun yanında belli bazı suçları işlemiş olanlar o suçla ilgili affa uğramış olsalar bile milletvekili olamazlar. Bunlar zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarıdır. Bunlar haricindeki bir suçtan dolayı mahkum olunmuş ve belirli hakları kullanmaktan yoksun olma hali mevcut ise memnu hakların iadesi talep edilebilir.
Memnu Hakların İadesinin Mümkün Olmadığı Meslekler
Devlet memurluğu, avukatlık, askeri personel gibi bazı meslekleri icra edebilmek için geçmişte işlenen suçlar, cezaları ertelenmiş, para cezasına çevrilmiş, genel veya özel af kanunları kapsamına girmiş, hükümlülüklerine ilişkin kayıtları adli sicilden çıkarılmış olsalar dahi engel oluştururlar.
Memnu Hakların İadesi ve Adli Sicil
Yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin karar itiraz üzerine veya itiraz edilmeksizin kesinleşmesi halinde adli sicil arşivine kaydedilir.
Buna ilişkin arşiv bilgileri Anayasa’nın 76. maddesi ile Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak yoksunluğuna neden olan mahkumiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması koşuluyla onbeş yıl geçmesiyle tamamen silinir.
Memnu Hakların İadesi Dilekçesi Örneği
KOCAELİ ( ) ASLİYE CEZA MAHKEMESİNE
DAVACI : … (TC: …)
ADRES : …
VEKİLİ : Av. Fatih AKTULUN & Av. Omay Cem ÇİÇEK
ADRES : Karabaş Mah. Müneccim Arif Sok. No:25/1 İzmit/Kocaeli
KONU : Memnu Hakların İadesine Karar Verilmesi Talebidir
AÇIKLAMALAR :
Müvekkil halihazırda yürürlükten kalkmış bulunan kanun hükmü nedeniyle … tarihinde firara yardım etme suçunu işlediği gerekçesiyle mahkemenizin … sayılı dosyasında verilen kararla hüküm giymiş ve … yıl hapis cezası ve müebbeden kamu hizmetinden yasaklanma cezası almıştır. Ceza tamamen infaz edilmiş ve üzerinden on yıldan fazla zaman geçmiştir. Adli Sicil Kanunu’nun ilgili hükümlerince gerekli tüm koşullar oluşmuştur. Bu nedenle müvekkilin yasaklı haklarının geri verilmesi için mahkemenize başvuru yapma zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
HUKUKİ NEDENLER : Adli Sicil Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu ve ilgili mevzuat
SONUÇ VE TALEP : Yukarıda açıkladığımız ve re’sen dikkate alınacak nedenlerle müvekkilin kamu hizmetlerinden yasaklılığının kaldırılarak memnu haklarının iadesine karar verilmesini ve arşiv kaydının silinmesi için Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne müzekkere yazılmasını vekaleten talep ederiz.
Memnu Hakların İadesi Hangi Suçları Kapsar?
TCK haricindeki ceza kanunlarında yer alan ve süresiz yasaklılık öngören tüm ceza hükümleri memnu hakların iadesi kapsamında değerlendirilebilir. Buna dolandırıcılık, rüşvet, hileli iflas gibi suçlar örnek gösterilebilir.
Memnu Hakların İadesi Kaç Günde Sonuçlanır?
Ceza yargılamalarında hedef süreler her mahkemenin derdest dosya sayısı esas alınarak belirlenir ve taraflara bildirilir. Bu süreler kesin olmayıp hedeflenen süreci ifade eder.
Yasaklanan hakların geri verilmesi prosedürü yoğun şekilde delil incelemesinin yapıldığı bir usulü içermez. Başvurunun yapıldığı mahkemenin iş yüküne de bağlı olmakla beraber memnu hakların iadesi talebinin altı aydan kısa bir sürede sonuçlanacağını söyleyebiliriz. İncelemenin dosya üzerinden yapılması halinde bu süre kısalabilir.
Merhaba eksen hukuk Memnu hakların iadesi sonucunu nerede görebiliriz yada takip edebiliriz
Merhaba. Memnu hakların iadesi için başvuru yapılan mahkemeden veya UYAP sisteminden bilgi alınabilir.