Eşi ölen kadın ya da erkeğin mirasçılık durumu miras hukukunun yanında eşler arasındaki mal rejimi konusu ile de alakalıdır.
Ölen eşin arkasında bıraktığı terekesi Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre mirasçılarına intikal eder. Ölüm eşler arasında mevcut mal rejimini sona erdirir.
Sağ kalan eşin terekeden alacaklı olduğu toplam miktar, diğer mirasçıların mirasçılık derecesine ve katılma alacağına göre belirlenir.
Büromuz miras hukuku ve evlilik hukukunun diğer alanlarında olduğu gibi sağ kalan eşin mirasçılığı konusunda da hukuki destek sunmaktadır.
Sağ Kalan Eşin Miras Payı
Sağ kalan eşin miras payı hangi diğer mirasçılar ile birlikte mirasçı olduğuna göre belirlenir. Burada önemli olan diğer mirasçıların hangi zümreden olduğunun tespit edilmesidir.
Hukukumuzda zümreler miras bırakana yakınlık derecesine göre belirlenmiştir. Toplamda üç zümre vardır ve bunlar ancak bir önceki zümrede mirasçı bulunmaması halinde mirasçı sıfatını kazanabilirler.
Eş, bu zümrelerden herhangi birine dahil değildir. Diğer mirasçılarla birlikte sağ kalan eşin miras payı mahkemeden veya noterden alınacak veraset ilamı (mirasçılık belgesi) ile belirlenebilir.
Sağ Kalan Eşin Birinci Zümre İle Mirasçı Olması Halinde
Miras bırakanın altsoyu, birinci zümre mirasçılarıdır. Bunlar miras bırakanın çocukları ile torunlarıdır. Altsoy bu şekilde aşağı doğru gider. Torunun çocuğu ve torunun torunu da altsoydur.
Miras bırakan sağlığında birlikte veya tek başına evlat edinmede bulundu ise evlatlık ve altsoyu da evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olurlar.
Sağ kalan eş bunlarla birlikte mirasçı ise mirasın dörtte biri kendisine kalır. Geri kalan dörtte üçlük pay altsoy arasında eşit paylaşılır. Miras bırakan erkek evlilik dışı çocukla tanıma yoluyla soybağı kurduysa bu çocuk da mirasçı sıfatına sahip olur.
Altsoyun tamamının reddi miras yapması halinde bunların yasal miras payı sağ kalan eşe geçer.
Sağ Kalan Eşin İkinci Zümre İle Mirasçı Olması Halinde
Miras bırakanın altsoyu yoksa ikinci zümre mirasçı olur. İkinci zümre mirasçılar miras bırakanın anne ve babasıdır. Sağ kalan eş bunlarla birlikte mirasçı ise mirasın yarısına hak kazanır. Mirasın diğer yarısı anne ile baba arasında eşit olarak paylaştırılır.
Sağ Kalan Eşin Üçüncü Zümre İle Mirasçı Olması Halinde
Miras bırakanın ölümünden sonra altsoyu ya da anne-babası hayatta değilse sağ kalan eş üçüncü zümre ile birlikte mirasçı olur. Üçüncü zümre mirasçılar miras bırakanın büyükanne ve büyükbabası ile onların çocuklarıdır.
Sağ kalan eş bunlarla birlikte mirasçı ise mirasın dörtte üçü onun olur. Miras bırakanın amca, dayı, hala ve teyzesi bu zümreye dahildir. Bunların çocukları (yani miras bırakanın kuzenleri) ise sağ kalan eşin yanında mirasçı olmazlar.
Mal Rejimi Nedir?
Evlilik hukukunun, eşler tarafından edinilen malların evlilik esnasındaki ve evliliğin sona ermesinden sonraki akıbetini belirleyen kurallarına mal rejimi denir.
Evlilik devam ederken mallar üzerindeki her türlü yetki ve evliliğin boşanma ya da ölüm gibi bir sebeple sona ermesinden sonra malların paylaşımı bu kurallara göre belirlenir.
Eşler evlenmeden önce veya evlendikten sonra, TMK’nin belirlediği mal rejimlerinden birini seçebilirler. Bu yönde bir anlaşma yapmamışlarsa edinilmiş mallara katılma rejimine tabi oldukları kabul edilir. Diğer mal rejimleri mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığıdır.
Varsayılan mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar. Edinilmiş mal, her eşin mal rejimi devam ettiği sürece karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Eşlerin kişisel malları ise mal rejiminin tasfiyesinde paylaşıma tabi tutulmaz.
Sağ Kalan ve Ölen Eş Arasındaki Mal Rejiminin Tasfiyesi
Mal rejimi eşlerden birinin ölümü ile sona erer. Bu durumda sona erme ölüm tarihinde gerçekleşir. Boşanma halinde ise mal rejimi boşanma davasının açıldığı tarihten itibaren geçerli olmak üzere sona erer. Mal rejiminin sona ermesinin ardından tasfiyesi aşamasına geçilir.
Eşinin ölümü halinde sağ kalan eş varsa diğer mirasçılarla birlikte mirasçı olur. Fakat burada evlilikte edinilmiş olan malların tasfiyesi mirasın paylaşımından önce değerlendirilmelidir. Çünkü sağ kalan eş edinilmiş mallara katılma rejiminden kaynaklanan talep haklarına sahip olabilir ve bu da terekenin paylaşılmasını bir süreliğine geciktirir.
Bu arada miras paylaşıldıktan sonra da sağ kalan eş diğer mirasçılara mal rejiminden kaynaklanan alacak davası açabilir. Aynı şekilde ölen eşin mirasçıları da sağ kalan eşe karşı bu davayı açabilir.
Murisin Ölümünden Önce Boşanma Gerçekleşmişse Eski Eşin Mirastaki Durumu
Boşanma kararının ardından ölümün gerçekleşmesi halinde eşlerin mirasçılık sıfatı (mirasçılıktan çıkarmada olduğu gibi) ortadan kalkar.
Boşanan eşler, birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler.
Bu hüküm boşanma davası devam ederken ölen eşin mirasçılarından birisinin davaya devam etmesi ve diğer eşin kusurunun ispatlanması halinde de uygulanır. Yine resmi nikahlı olmayan eşler de birbirine yasal mirasçı olmazlar.
Sağ Kalan Eşin Mirasçılığında Saklı Pay Nasıl Hesaplanır?
Kural olarak herkes malvarlığı üzerinde dilediği şekilde tasarrufta bulunabilir. Fakat eğer miras bırakanın sağlararası ve ölüme bağlı tasarrufları saklı paylı mirasçılarının bu paylarını ihlal ediyorsa bu mirasçılar miras bırakanın serbest olduğu kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.
Yasal miras payının bir kısmı saklı paydır. Saklı paylı mirasçılar miras bırakanın altsoyu, anne ve babası ile sağ kalan eşidir.
Sağ kalan eş miras bırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı ise saklı payı yasal miras payının tamamı yani mirasın dörtte biridir. Sağ kalan eş miras bırakanın anne ve babası ile birlikte mirasçı olursa saklı payı yine yasal miras payının tamamı yani mirasın yarısıdır. Diğer hallerde yasal miras payının dörtte üçü sağ kalan eşin saklı payıdır.
Katılma Alacağı Nedir?
TMK’ye göre 01.01.2002 ve sonrası için kural olarak edinilmiş mallara katılma rejimi kabul edilmiştir. Bu tarihten önce yapılan evlilikler de bu tarih itibariyle bu rejime girer; bu tarihten önce edinilen mallar ise mal ayrılığı rejimine tabidir.
Katılma alacağı boşanmada mal paylaşımıyla da ilgilidir. Fakat sadece boşanmada gündeme gelmez; eşlerden birinin ölümü halinde de söz konusu olur. Sonuç olarak katılma alacağı mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan bir para alacağı hakkıdır. Boşanma halinde katılma alacağı davası eski eşe karşı açılır.
Mal rejimi ölümle son bulduysa sağ kalan eş katılma alacağı talebini diğer mirasçılara yöneltir. Sağ kalan eş, ölen eşinin önceki evliliğinden olan çocuklarına da katılma alacağı davası açabilir.
Katılma alacağı talep edebilmek için eşin çalışmış olması koşulu yoktur. Ev hanımının da edinilen malların korunmasında ve değerlendirilmesinde katkısı bulunduğu için katılma alacağını isteme hakkı vardır.
Katılma alacağı davası ile birlikte izale-i şuyu davası da açılmışsa önce katılma alacağı hakkında karar verilmesi beklenmelidir.
Sağ Kalan Eşin Müşterek Konut ve Ev Eşyasındaki Hakları
Miras bırakanın terekesinde ev eşyası veya eşiyle birlikte yaşadığı konut varsa sağ kalan eş bu eşya ve konut üzerinde kendisinin miras hakkından düşülmek üzere mülkiyet hakkı talebinde bulunarak kendisi adına tescilini isteyebilir.
Birlikte yaşadıkları konut miras bırakan eşine aitse sağ kalan eş eski yaşantısını devam ettirebilmek için birlikte yaşadıkları konut üzerinde kendisine katılma alacağına mahsup edilmek, yetmezse bedel eklenmek suretiyle intifa veya oturma hakkı tanınmasını isteyebilir.
Kocası Ölen Bir Kadının Çocuğu Yoksa Mirastan Ne Kadar Pay Alır?
Bu sorunun yanıtı miras bırakanın başkaca mirasçısı olup olmadığına göre değişir. Miras bırakanın anne-babası hayatta ise sağ kalan eş mirasın yarısı; büyükanne ve büyükbabası ile onların çocukları hayatta ise mirasın dörtte üçü kadar pay alır.
Miras Hakkında Devlet Payı Nedir? Hangi Durumlarda Gündeme Gelir?
Mirasçı bırakmaksızın ölen kimsenin mirası tümüyle Devlete geçer. Bu kural zümrelerde kan hısmı bulunmayan veya öldüğü anda evli olmayan miras bırakan hakkında uygulanır. Bu halde mirasçılara ait haklar Devlet tarafından kullanılabilir.
Miras bırakan, mirasının tamamı veya belli bir oranı için bir veya birden çok kişiyi mirasçı atayabilir. Yasal mirasçısı olmayan miras bırakan bu yolla mirasçı atamışsa, atama yapılan kısım hariç olmak üzere Devletin mirasçılığı yine gündeme gelir.
Evlenmeden Önce Alınan Ev Ölüm Halinde Kime Miras Olarak Kalır?
Evlenmeden önce edinilen mallar miras bırakanın ölümü halinde yasal mirasçılarına kalır. Bunlara sağ kalan eş de dahildir; şu farkla ki sağ kalan eş bu hususta varsa diğer mirasçılara karşı mal rejiminden kaynaklanan alacak hakkı ileri süremez.
