5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu m.18 düzenlemesiyle hizmet akdiyle veya kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılara iş kazası ve meslek hastalığı ile analık hallerinde istirahat raporu almaları şartıyla çalışamadıkları süreler için geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. İş göremezlik ödemesinin şartları, süresi ve kimlerin iş göremezlik ödemesi alabileceği konularında büromuzdan hukuki danışmanlık alabilirsiniz.
İş Göremezlik Raporu Nedir?
İş göremezlik raporu Kanun’da istirahat raporu olarak tanımlanmaktadır. Hastalık durumunda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen hekimlerden veya sağlık kurullarından alınan istirahat raporuna iş göremezlik raporu denir. Bu raporda sağlık tesisinin adı, teşhise ait bilgiler, rapor başlangıç ve bitiş tarihleri (sigortalının hangi tarihe kadar istirahatlı olduğu) gibi detaylar yer alır. İş göremezlik raporunu tek hekim veya kurul verebilir.
İş Kazası
İş kazası;
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
- Emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan fiziksel veya ruhsal özre uğratan olaydır.
İş kazası halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine sürekli gelir ödemesi yapılır.
Özel sektör işçilerinin iş kazası geçirmeleri halinde süresinde işverence Kurum’a bildirim yapılmaması durumunda bildirimin Kurum’a yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği işverenden tahsil edilir. 4bli çalışanların iş kazası geçirmeleri ve süresinde bildirimde bulunmamaları halinde bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.
Meslek Hastalığı
Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.
Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;
- Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi,
- Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi
sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.
Meslek hastalığı halinde sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine sürekli gelir ödemesi yapılır.
Meslek hastalığı da SGK’ya bildirilir. Süresinde bildirim yapılmaz veya kasten eksik veya yanlış bildirim yapılırsa işverenden veya bizzat 4/b’li sigortalının kendisinden Kurumca bu olayla ilgili yapılmış bulunan tedavi giderleri, yol gideri, gündelik, refakatçi giderleri ve diğer harcamalar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödeneği tahsil edilir.
İş Göremezlik Raporu Nasıl Alınır?
Sürekli iş göremezlik raporu alabilmek için sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve engellilik nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğunun tespit edilmesi gerekir. Geçici iş göremezlik raporu almak için hastalık halinde yetkili sağlık kuruluşlarına başvurarak muayene olmak yeterlidir.
İş Göremezlik Raporu Veren Sağlık Kuruluşları
İş göremezlik raporu SGK ile anlaşmalı olan tüm sağlık kuruluşlarından alınabilir. Kamuya ait hastaneler ile özel hastaneler, özel muayenehaneler, sağlık ocakları ve aile hekimleri ile Kurum tarafından yetkilendirilmiş diğer tüm sağlık sunucuları iş göremezlik raporu verebilir.
İş Göremezlik Ödemesi Nedir?
İş göremezlik ödemesi, kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken sigortalılara çeşitli nedenlerle iş yapamaz hale gelmeleri durumunda devlet tarafından verilen, kazanç kayıplarını kısmen de olsa telafi etmeyi amaçlayan geçici veya kalıcı gelir ve ödemelerdir. Yine işsizlik maaşı da kısa vadeli yani sigortalı üzerinde kısa süreli etki yaratan sigorta kollarındandır.
İş Göremezlik Ödemesine Nasıl Başvurulur?
4/a ve 4/b’li sigortalıların geçici iş görmezlik ödeneğine ilişkin işlemleri elektronik ortamda yapılmaktadır. 4/b sigortalılık statüsüne tabi sigortalıların istirahat süresince çalışmadıklarını e-devlet üzerinden beyan etmeleri gereklidir. 4/a sigortalılarının istirahatlı olduğu dönemde işyerinde çalışıp çalışmadığı işverenlerince Kuruma elektronik ortamda bildirilir.
4/a sigortalılarının geçici iş göremezlik ödeneklerini alabilmeleri için işyerinde çalışmadıklarına dair işverenlerince bildirimde bulunulması şartı aranmaz. Bildirim süresi geçtikten sonra bildirimin yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın sigortalının geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. İstirahatın bitim tarihi itibariyle gerekli işlemler yapılarak sigortalının hak ettiği geçici iş göremezlik ödeneği anlaşmalı bankanın herhangi bir şubesinden çekilebilecek şekilde hesaba aktarılır.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az %10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, kalıcı iş göremezlik gelirine hak kazanır. Sürekli iş göremezlik geliri başvurusu da elektronik ortamda yapılabilir.
İş Göremezlik Ödemesi Nasıl Hesaplanır?
2024 için hastalıkta verilecek ödeneğin hesabında esas alınacak günlük kazanç; iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesiyle hesaplanır. İş göremezliğin başladığı tarihten önceki son bir yıl içerisinde 180 günden az kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olanlara hastalık ve analık halinde ödeneğe esas tutulacak günlük kazanç, iş göremezliğin başladığı tarihteki günlük prime esas kazanç alt sınırının iki katını geçemez.
Anayasa Mahkemesi yukarıdaki paragrafta verdiğimiz ödeneğe esas alınacak kazancı düzenleyen kanun hükmünü riske maruz kalan bütün sigortalılar bakımından geçici iş göremezlik ödeneğinin azalmasını sağlayacak biçimde sınırlama getiren kuralların gerekli olmadığı gerekçesiyle analık ve hastalık yönünden iptaline karar vermiştir. İlgili karar 21.12.2024 tarihinde yürürlüğe girene kadar mevcut hüküm uygulanmaya devam edecektir.
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya prime esas kazanç üzerinden hesaplanan aylık kazancının %70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmi iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı %100 olarak uygulanır.
İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde prime esas kazanç üzerinden hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir. Bu hallerin birden fazlası sigortalıda varsa en yüksek olanı ödenir.
İş Göremezlik Ödemesinden Kimler Faydalanabilir?
Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi ve sürekli iş göremezlik geliri bağlanması iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklardandır.
Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan 4/b sigortalılara kısa vadeli sigorta kollarından yararlanma imkanı ilk defa 5510 sayılı Kanun’la getirilmiştir. İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi ile aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışarıdan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinden yararlanamazlar.
Geçici İş Göremezlik Ödemesi ve Şartları
Geçici iş göremezlik sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde sağlık raporunda belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir. Geçici iş göremezlik ödeneği iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere (üçüncü gün dahil) her gün için verilir. 2 gün ve daha kısa süreli hastalık raporu verilmesi halinde maaştan kesinti yapılır, rapor parası ödenmez.
Geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilmesi için;
- İstirahatın başladığı tarihte sigortalılık niteliğinin sona ermemesi,
- İş göremezliğin başladığı tarihten önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta priminin bildirilmiş olması,
- Rapor alınmış olması,
gerekir.
İş Göremezlik Raporunun Süresi
Mevzuatımızda özel sektör çalışanları ile devlet memurlarının sağlık raporları farklı şekilde düzenlenmiştir.
SGK’ya Bağlı Özel Sektör Çalışanları
Sigortalıya tek hekim raporu ile bir defada en çok on gün rapor verilebilir. Raporda kontrol muayenesi öngörülmüşse kontrol muayenesi sonrasında tek hekim tarafından en çok on gün daha rapor verilebilir. Kontrol muayenesi sonrası hastalığın devam etmesi sebebiyle verilecek hastalık raporlarının on günü aşması durumunda bu raporun sağlık kurulunca verilmesi zorunludur.
Devlet Memurları
Memurların hastalık raporları kendilerini tedavi eden kurum tabipliği, aile hekimliği veya SGK ile sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları tarafından düzenlenir. Sözleşmesi bulunmayan sağlık hizmeti sunucuları tarafından verilen ve istirahat süresi on günü geçmeyen raporlar, sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusu hekim tarafından, istirahat süresi on günü aşan raporlar ise sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusunun sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli olur.
İş Göremezlik Raporuna İtiraz Süreci
Sağlık raporlarına itirazlara ilişkin süreçler 30.09.2019 tarihli Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’de düzenlenmiştir.
Sağlık kurulu raporlarına raporu alan kişi, velisi veya vasisi ile raporu isteyen kurum tarafından itiraz edilebilir. İtiraz, itiraz dilekçesi ve raporun onaylı örneği ile birlikte verilir. Başvuru sağlık kurulu raporunu düzenleyen sağlık kuruluşunun veya adına rapor düzenlenecek kişinin ikametgahının bulunduğu ilin il sağlık müdürlüğüne yapılır. İl sağlık müdürlüğü kişiyi hastaneye sevk eder. Burada verilen rapor ilk raporla aynıysa rapor kesinleşir.
İstirahat raporlarına itiraz işlemlerine ilişkin detay aşağıda verilmiştir.
İş Göremezlik Raporuna İtiraz Edilmesi Halinde Masraf Çıkar Mı?
Devlet memuru statüsü bulunanların raporları hariç sağlık raporlarına itiraz halinde çıkacak giderler itirazda bulanan kişi veya kurumca karşılanır.
İş Göremezlik Ödemesi Ne Zaman Yatar?
Sürekli iş göremezlik geliri geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi; geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait sağlık kurulu raporu tarihini takip eden ay başından itibaren ödenir. Ödemenin, gerekli evrakın Kuruma intikalini takip eden yedi iş günü içinde geçmiş süreler için sigortalıya ödenmesi hususunda Kurum yetkilidir. Ancak, on günü aşan istirahat sürelerinde ödemeler, asgari on günlük tutar kadar yapılır.
İş Göremezlik Raporu E-Devlete Ne Zaman Düşer?
Sağlık raporları kişiye teslim edilirken mutlaka teslim belgesi düzenlenerek teslim eden ve alan kişi tarafından imzalanır. E-Rapor sistemi üzerinden düzenlenen raporlarda teslim tarihi mutlaka sistemde belirtilir. Sağlık raporu ilgili hekim ya da sağlık kuruluşu tarafından onaylanmakla e-devlette görüntülenebilir.
İş Göremezlik Raporu Nasıl İptal Edilir?
İstirahat raporlarının fenne aykırı olduğu konusunda tereddüt bulunması halinde kişi Kurumca doğrudan hastaneye sevk edilir ve sonucuna göre işlem yapılır. İstirahat raporlarına yönelik yapılan itirazlar sevkin yapıldığı hakem hastanenin sağlık kurulunca değerlendirilir. Hakem hastanenin sağlık kurul kararı kesindir. Bu karara itiraz edilemez.
İş Göremezlik Raporu Bankaya Gönderildi Ne Demektir?
E-devlette iş göremezlik raporunun bankaya gönderildiğinin yazması, kişinin banka hesabına rapor parasının yatırılmış olduğu anlamına gelir. İş göremezlik ödeneği ödemeleri PTT şubeleri veya varsa ilgilinin tanımlı banka hesabının bulunduğu banka şubesi aracılığı ile yapılır. Tanımlı banka hesabı yoksa e-devletten “şahıs ödemeleri banka hesabı tanımlama hizmeti” ile şahıs ödemelerinin yatırılacağı banka hesabı tanımlanabilir.
Hamilelikte İş Göremezlik Raporu Ne Zaman Alınır?
Kadın işçilerin doğuma kadar son sekiz (çoğul gebelik halinde on) hafta çalıştırılmamaları esastır. Kadın işçilerin doğumdan önce çalışmadıkları günler yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılır. Buna aykırı davranan işverene para cezası kesilir. Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır ve ücretinde bir indirim yapılamaz. Hamilelik işveren açısından geçerli fesih nedeni değildir.
Hamilelik devam ederken de iş göremez raporu alınması mümkündür.
Neden Avukat Desteği Almalısınız?
Sigortalılar sağlık raporlarına işveren tarafından yapılan itirazlar, yersiz ödemelerin geri alınması, bağlanması gereken gelirlerin zamanaşımına uğraması, ödenekleri talep etme hakkının düşmesi gibi konularda avukatlardan destek almalıdır.