Görevi ihmal suçu bu başlık ve isimle eski Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu Kanun döneminde memuriyet görevini savsaklayan, görevde gecikme gösteren veya emri yerine getirmeyen memur bu hükme göre cezalandırılmıştır. Yeni Kanun ise kamu görevlisinin görevini hiç yapmamasını ve kanuna aykırı bir şekilde yapmasını aynı başlık altında toplamıştır.
Görevi kötüye kullanma suçu sadece kamu görevlileri tarafından işlenebileceğinden zimmet suçu gibi özgü bir suçtur.
Görevi kötüye kullanma suçu, aralarında isim benzerliği olan güveni kötüye kullanma suçu ile karıştırılmamalıdır.
Görevi ihmal suçu kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlardandır. Kamu hizmetinin tarafsızlığını ve karşılıksız olma özelliğini teminat altına almayı amaçlar.
Görevi Kötüye Kullanma Nedir ?
Türk Ceza Kanunu m.257 kamu görevlisinin görevini kanuna aykırı şekilde yapmasını ve ihmal etmesini ya da geciktirmesini, birbirine paralel iki cümle ile tanımlamıştır.
Buna göre;
- “(1) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir menfaat sağlayan kamu görevlisi cezalandırılır. (2) Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir menfaat sağlayan kamu görevlisi cezalandırılır.”
Buradaki her iki cümle de tanımlamaları, bir takım diğer suçları istisna tutarak yapmıştır. Bu da bu suçun genel bir suç olduğu anlamına gelir. Yani diğer suçların kapsamına girmeyen herhangi bir hukuka aykırı fiilin bu suçun tanımına dahil edilerek cezasız kalmaması amaçlanmıştır. Bu nedenle memurların işlediği zimmet, irtikap, rüşvet gibi suçların kapsamına girmeyen görevi kötüye kullanma halleri bu madde özelinde değerlendirilir.
Görevi kötüye kullanma suçunun tanımında özellik arz eden herhangi bir fiil belirtilmemiş, yalnızca ihmal, gecikme yahut gereğinin aksine hareketlerden bahsedilmiştir. Bu da suçun seçimlik hareketlerle işlenebileceğini göstermektedir.
Görevi İhmal Suçunun Cezası
Kanun, tanımlamada ikili bir ayrıma gittiği gibi cezalandırmada da bu ayrımı uygulamıştır. Bu ayrımda kastın ihmale nazaran ağırlığı dikkate alınmıştır. Bu suçu kasten işleyen, ihmalen işleyene göre daha yüksek ceza alır.
Suçun kasten işlenmesi altı aydan iki yıla kadar; ihmal suretiyle işlenmesi ise üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile yaptırım altına alınmıştır. Suçun kasten işlenmesinin anlamı görevin gereklerine bilerek ve isteyerek aykırı hareket etmektir. Suçun ihmalen işlenmesinden anlaşılması gereken ise görevin gereğini yapmakta ihmal veya gecikme göstermektir.
Görevi kötüye kullanma suçu oluşturan fiillerin işlenmesi sonucunda kişilerin ya da kamunun zararının meydana gelmesi veya kişilere haksız menfaat sağlanması, bu suç açısından objektif cezalandırılabilme koşuludur. Şartlar meydana gelmediği sürece suç işlenmiş olsa da ceza verilemez.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık indirimi her suç için kendiliğinden uygulama imkanı bulmaz. Bir suç hakkında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için kanunda açık hüküm olmalıdır.
Kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlar başlığı altında düzenlenen zimmet ve rüşvet suçları için etkin pişmanlık hükümleri mevcuttur. Fakat bu durum görevi kötüye kullanma suçu için geçerli değildir. Bu nedenle görevi kötüye kullanma suçunda etkin pişmanlık uygulanamaz.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunun Unsurları
Bir suçun oluşması için gereken şartlara suçun unsurları denir. Görevi kötüye kullanma suçunun meydana gelebilmesi için görevin gereklerini bilerek ve isteyerek yerine getirmemek ya da bunları yerine getirmekte gecikme göstermek ve bu suretle kamunun ya da kişilerin zararına neden olmak ya da kişilere haksız menfaat sağlamak gereklidir.
Suçun her iki şeklinde de başka suçların meydana gelmiyor olması gerekir. Örneğin görevin gereklerine aykırı hareket neticesinde zimmet, irtikap, rüşvet gibi suçlar oluşuyorsa fail artık görevi kötüye kullanma suçundan değil, bu suçlardan cezalandırılır. Tüm bu şartların yanında kamunun ya da kişilerin zararı uğratılması veya kişilere menfaat sağlanıyor olması gerekir.
TCK’da belirtilen ve konu ettiğimiz suçla benzerlikler taşıyan kamu görevinin terki veya yapılmaması suçu ve kamu görevlisinin suçu bildirmemesi suçu ise görevi ihmal suçunun kapsamı dışında bağımsız suçlardır.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Zamanaşımı
TCK m.66 gereğince bu suçla ilgili zamanaşımı sekiz yıldır. Süre suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar. Süre geçtikten sonra fail hakkında soruşturma yapılamaz.
Görevi Kötüye Kullanma Suçunda Ceza İndirimi ve Erteleme
Ceza yargılamasında hakim somut olayda fail ve fiille ilgili hususları göz önünde bulundurarak vereceği cezayı belirler. Buna göre görevi kötüye kullanma suçu özelinde suçun işleniş biçimi, suçun konusunun önem ve değeri, failin amacı gibi hususlar cezanın alt ve üst sınırlarına yaklaşma konusunda dikkate alınabilir.
Genel hükümler uyarınca da fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde cezanın altıda birine kadarı indirilir. Şartları mevcutsa hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
Cezanın ertelenmesi de yargılamayı yapan hakimin takdirindedir. Cezasının üst sınırı iki yıl olan görevi ihmal suçunda da genel hükümler uyarınca hapis cezasının ertelenmesi mümkündür. Hakim ertelemeyi mağdurun ya da kamunun uğradığı zararın giderilmesi şartına bağlı tutabilir.
Görevi İhmal Suçu Örnekleri
- Davasını açmak üzere müvekkilinden masraf alan avukatın makul süre geçmesine rağmen herhangi bir işlem yapmaması,
- Banka görevlisinin vekaletname ibraz eden avukata belge vermemesi,
- Site yöneticilerinin site bilançosunda şüpheli işlemler yaparak kat maliklerini zarara uğratması,
şeklindeki fiiller görevi kötüye kullanma suçunu oluşturur.
Görevi İhmal Suçunda Şikayet Süreci
Bir suç hakkında soruşturma yapılması için kural olarak şikayet gerekli değildir. Kanunda aksi belirtilmediği sürece suçlar hakkında takibat re’sen yapılır.
Görevi kötüye kullanma suçu da şikayete bağlı bir suç değildir. Fakat suçun özelliği gereğince bazen bu suçtan resmi makamları haberdar etmek gerekir ve bu da bir suç duyurusu dilekçesi ile yapılabilir. Suçun savcılığa bildirilmesinin ardından gereği yapılır. Şikayetten vazgeçme bu suç açısından mümkün değildir.
Görevi Kötüye Kullanmada Emsal Kararlar
- Polislerin, sarhoş kişiyi karakola çekip kemik kırığına neden olacak şekilde yaralamaları eylemlerinin, kasten yaralama suçunu değil TCK.nun 94. ve 95. maddelerinde belirtilen işkence suçunu oluşturduğu, mağdurun kemikleri kırık olduğu ve darp edildiği halde bunu adli rapora yazmayan doktorun da görevi kötüye kullanma suçundan cezalandırılması gerektiği (Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2013/16945 E., 2014/9220 K.)
- Avukat sanığın, katılanın alacaklı olduğu iki adet senet bedelini tahsil etmek üzere katılanın vekilliğini üstlendiği ve katılandan masraf olarak toplam 500 Türk lirası aldığı halde, senetlerle ilgili icra takibi başlatmadığı, senetleri ve masraf adı altında aldığı parayı da katılana iade etmediği şeklinde gerçekleştiği iddia olunan eyleminin, 5237 sayılı TCK’nın 247. maddesinde yazılı zimmet suçunu oluşturacağı anlaşılmıştır. (Yargıtay 9. Ceza Dairesi 2020/489 E., 2020/321 K.)
- … İl Jandarma Komutanlığı MEBS Şube Müdürlüğü emrinde İdari İşler ve İkmal Astsubayı olarak görevli olan sanığın, İdari İşler Astsubaylığı görevine J.Mu.Asb.Üçvş. S.G.’nin atanmış olması sebebiyle yapılan devir-teslim esnasında üzerine zimmetli ordu mallarından, 2 kalem malzemeyi (1 adet yer tespit cihazı ve 2 adet el tipi telsizi) yerine atanan personele iade ve teslim edemeyerek açık verdiği, kendisine teslim edilen ordu mallarını usulüne göre eksiksiz tam olarak teslim almaktan, bu malları tam ve sağlam bulundurmaktan ve bakım ve muhafazasından sorumlu olmasına rağmen, görevinin gereklerini mevzuata uygun biçimde yerine getirmekte ihmal göstererek bahse konu ordu mallarının kaybolmasına ve toplam 10.995, 38 TL Hazine zararının meydana gelmesine sebebiyet verdiği böylece 28.08.2014 tarihinde ihmal suretiyle görevi kötüye kullanmak suçunu işlediği iddiasıyla açılan kamu davasında Askerî Mahkemece; sanığın zimmetinde 711 kalem malzemenin olduğu, malzemelerin sürekli olarak kullanıldığı, kaybolan malzemelerin de eğitim ve operasyonda kullanılan malzemelerden olduğu, sanığın ihmalkar biri olması durumunda, 711 kalem malzeme arasından çok daha fazla malzemenin kaybolabileceği, bu sebeple eksik malzemelerin ihmal sonucu mu, iş yoğunluğu ve faaliyetler sonucu mu kaybolduğunun ve sanığın ihmal kastı ile hareket ettiğinin şüpheli kaldığı kabul edilerek sanığın beraatına karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir. (Askerî Yargıtay 1. Daire 2016/0256 E., 2016/0273 K.)
