Kesin hüküm, ilgili dava hakkında son kararın verilmiş olduğunu ve artık başvurulacak bir kanun ve itiraz yolunun kalmadığını belirtir. Bir hüküm itiraz edilmeden veya itirazın ardından kesinleşebileceği gibi doğrudan kesin olarak da verilebilir. Normal şartlar altında kesin bir hüküm hakkında itiraz imkanı yoktur.
Bir ceza muhakemesi kurumu olan yargılamanın yenilenmesi ise bu kuralın bir istisnasıdır. Bu nedenle itiraz, istinaf ve temyizin aksine yargılamanın yenilenmesi olağan değil olağanüstü bir kanun yoludur. Yargılamanın yenilenmesi Ceza Muhakemesi Kanunu m.311 ve devamında düzenlenmiştir. Özel hukuk yargılamasında da benzer nitelikteki yargılamanın iadesi kurumu mevcuttur.
Yargılamanın Yenilenmesi Nedir?
Yargılamanın yenilenmesi, kesin hükümle sonuçlanmış olan bir ceza davasının bazı şartların varlığı halinde tekrar görülmesidir. Yargılamanın yenilenmesi hükümlü lehine ve sanık veya hükümlünün aleyhine yapılabilir.
Yargılamanın yenilenmesi kapanmış bir dosya hakkında yeni bir karar verilmesine ve eski kararın ortadan kaldırılmasına imkan veren bir kanun yoludur. Yargılamanın yenilenmesi sonucunda ortaya çıkacak olan hüküm sanık veya hükümlünün lehine ya da aleyhine meydana gelebilir. Yargılamanın yenilenmesi özet olarak ilk yargılamadaki hataları telafi etmeyi amaçlar.
Yargılamanın Yenilenmesi Başvurusu Nasıl Yapılır?
Yeniden yargılanma başvurusu yeniden yargılama dilekçesi ile hükmü vermiş olan mahkemeye sunulur. Özel hukuktakinin aksine yeni bir dava şeklinde değil, kapalı dosyaya talep sunulması ile yapılır.
Yargılamanın yenilenmesi dilekçesi bunun yasal nedenleri ile dayandığı delilleri içermelidir. Başvuru herhangi bir harca tabi değildir.
Yargılamanın Yenilenmesi Şartları
Sırf ilgililerin karardan memnun olmaması onunla ilgili olağanüstü nitelikte yeni bir yargılama yapılması için yeterli değildir. Yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilebilmesi için yapılan ilk yargılamayı yanlış yönlendirmiş olan bir takım olay ve olguların bulunması gerekir.
Yargılamanın yenilenmesinin belirleyici ve en önemli şartı kesin nitelikte bir hükmün bulunmasıdır. Fakat kesinleşmiş hüküm anlamında hangi aşamada bulunulduğunun bir önemi yoktur. Henüz kesinleşmiş bir karar hakkında yargılamanın yenilenmesi talep edilebileceği gibi infaz aşamasında da infaz tamamlandıktan sonra da bu kanun yoluna başvurulabilir. Hatta hükümlünün cezası infaz edilmiş ve hükümlü ölmüş olsa dahi onun ölümünden sonra eşi, üstsoyu, altsoyu ve kardeşleri yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilirler.
Hükmü etkileyen bir belgenin sahte olduğunun anlaşılması, bilirkişi veya tanığın yargılanan kişi aleyhine kastının veya ihmalinin bulunduğunun tespit edilmesi, hükme katılmış olan hakimlerden birinin görevinde suç iddiasına varacak ölçüde kusurunun olması, hükmün hukuk mahkemesi kararına dayandığı hallerde bu kararın kesinleşmiş başka bir karar ile ortadan kaldırılması, ortaya çıkan yeni olay veya delillerin beraati veya daha az cezayı gerektirmesi ve ceza hükmü hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından insan hakları ihlali kararı verilmesi hallerinde hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi talep edilebilir.
Yargılamanın yenilenmesi istemi hükümlünün lehine yapıldığı hallerde yeniden verilecek hüküm önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez.
Sanık veya Hükümlü Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Durumu
Kesinleşmiş bir ceza davasında sanık veya hükümlü aleyhine de yargılamanın yenilenmesi gündeme gelebilir. Hükmü sanık veya hükümlü lehine olmak üzere etkileyen bir belgenin sahte olduğunun anlaşılması, hükme katılmış olan hakimlerden birinin görevinde suç iddiasına varacak ölçüde kusurunun olması ve sanığın beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hakim önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunması halleri buna neden olan koşullardır.
Yargılamanın Yenilenmesi Sürecinde Yeni Deliller ve Olaylar
Yeni delil ve olayların ortaya çıkması hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi ihtimalini ortaya çıkarır. Bu delil ve olaylar talep doğrultusunda öncekilerle veya birlikte alındıklarında sanığın beraatini veya öncekine nazaran daha hafif bir cezayı gerektirir ölçüde ise yargılamanın yenilenmesi talebi kabul edilmelidir.
Yargılamanın Yenilenmesinin Mümkün Olmadığı Haller
Talebe gerekçe olarak gösterilen hata başka bir yolla giderilebiliyorsa veya başvuru kanunun aynı maddesinde yer almış sınır içinde olmak üzere cezanın değiştirilmesi amacını taşıyorsa yargılamanın yenilenmesi talebi kabul edilmez.
Yargılamanın Yenilenmesinde Zamanaşımı Kavramı
Yargılamanın yenilenmesi olağanüstü bir kanun yolu olduğundan herhangi bir zamanaşımına da tabi değildir. İnsan hakları ihlali nedeniyle AİHM’ye yapılan başvuruların sonucunda hükümlü lehine yeniden yargılamanın mümkündür. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Kararının Reddine İtiraz Süreci
Yargılamanın yenilenmesi talebinde ileri sürülen iddialar mahkeme tarafından yeniden yargılamayı gerektirecek ağırlıkta bulunmaz ya da eski hükme herhangi bir etkisinin olmayacağı kanaati ortaya çıkarsa talep reddedilir.
Ret kararına karşı itiraz yolu açıktır. İtirazda, talebin gerekçesiz şekilde reddedildiği veya talebin aslında yeniden yargılamaya yeteceği gibi hususlar ileri sürülebilir. Asliye ceza hakimleri tarafından verilen karara karşı ağır ceza mahkemesine, ağır ceza mahkemesi kararı hakkında ise bir sonraki veya en yakın yerdeki ağır ceza mahkemesine başvurulur.
Yargılamanın yenilenmesi talebi hangi mahkeme tarafından karara bağlanır?
Yenileme isteminin kabule değer olup olmadığı konusundaki karar, hükmü vermiş olan mahkeme tarafından verilir.
Yargılamanın yenilenmesi dilekçesi nereye verilir?
Yargılamanın yenilenmesi dilekçesi başvuruya konu hükmü vermiş olan mahkemeye sunulur.
Yargılamanın yenilenmesi başvurusu hükmün infazını durdurur mu?
Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını durdurmaz veya ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir.
Yargılamanın yenilenmesi talebi hangi inceleme unsurlarına tabiidir?
Kanun yollarına başvurma hakkındaki genel hükümler, yargılamanın yenilenmesi istemi hakkında da uygulanır. Yargılamanın yenilenmesi halinde, önceki yargılamada görev yapan hâkim, aynı işte görev alamaz. Talep hakkında aynı hakimin karar vermesi halinde kanun yararına bozma yoluna gidilebilir. Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına dair olan karar, duruşma yapılmaksızın verilir.
Yenileme talebinin bir suç iddiasına dayandırıldığı hallerde, ancak bu suçtan dolayı kesinleşmiş bir mahkumiyet hükmü varsa veya mahkûmiyeti gerektirecek nitelikte kuvvetli delil bulunmaması haricindeki bir nedenle ceza soruşturması başlamamış veya sürdürülememişse yenileme talebi kabul edilebilir. Örneğin kesin hükme esas alınmış adli tıp raporundaki sahtecilik hakkında ilgililere verilen kesinleşmiş mahkumiyet hükmünün bulunması durumunda olduğu gibi.
Hakkında yenileme talebinde bulunulan hükümlü ölmüşse gerekli deliller toplandıktan sonra duruşmasız şekilde beraat veya yargılamanın yenilenmesi talebinin reddine karar verilir.