Seri Muhakeme Usulü Nedir?
Seri Muhakeme usulü alternatif uyuşmazlık çözümüdür.
Savcılığın soruşturma aşamasının sonunda kamu davası açılmasının ertelenmesine karar vermediği durumlarda, yani savcılığın kamu davası açmak için yeterli delile sahip olduğu ancak bu yol yerine yargılamayı da hızlandırma gayesi ile başvurduğu seri muhakeme usulünde şüphelinin de bu usulün uygulanmasını kabul ettiği durumda savcılığın suçun cezasına yarı oranında indirim uygulayarak belirlediği yaptırımın ilgili Mahkeme tarafından denetlenerek onaylanması ve bu şekilde hüküm kurulması söz konusudur.
Seri Muhakeme Usulünün uygulanması için ilgili suçun katalog suç listesinde olması gerekir. Her suç tipi Seri Muhakeme Usulüne tabi değildir.
Seri Muhakeme Usulü Hangi Hallerde Uygulanır?
CMK m.250’de hükmedildiği üzere, savcılık soruşturma evresinin sonunda kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar vermediği takdirde Seri Muhakeme Usulünü uygulamalıdır. Bu noktada önem arz eden husus soruşturma aşamasının tamamlanmış olmasıdır.
Savcılığın şüpheli hakkında kamu davası açabilecek kadar delile ulaşmış olması gerekir. Savcılık tarafından Seri Muhakeme Usulü uygulanmadan açılan davalarda iddianame Mahkemesi tarafından ilgili Savcılığa iade edilecektir.
Seri Muhakeme Usulü yukarıda belirtildiği gibi katalog suçlar için geçerlidir. Bu suçlar Kanun’da sayılmıştır; Türk Ceza Kanununda yer alan;
- Hakkı olmayan yere tecavüz,
- Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması,
- Trafik güvenliğini tehlikeye sokma,
- Gürültüye neden olma,
- Parada sahtecilik,
- Mühür bozma,
- Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan,
- Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama,
- Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması suçları,
- 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13. maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15. maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar,
- 6831 sayılı Orman Kanununun 93. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç, 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2. maddesinde belirtilen suç,
- 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suçlar
için alternatif çözüm yoluna gidilebilecektir.
Bu suçlardan birinin şüpheli tarafından işlendiği hakkında Savcılığın yeteri delile ulaştığı durumlarda, şüphelinin de bu usulün uygulanmasını kabul etmesi halinde Savcılık tarafından hazırlanacak talepname ilgili Asliye Ceza Mahkemesi’ne gönderilir ve Mahkeme’ce şüphelinin talepnamede belirtilen yaptırımı müdafi huzurunda kabul etmesi ve Mahkeme’nin talepnamede herhangi bir eksiklik bulunmadığını, seri muhakeme usulünün uygulanmasında hukuka aykırılık olmadığını tespiti üzerine talepnameye uygun bir hüküm kurulur.
Seri Muhakeme Usulünün Uygulanamayacağı Haller
Bazı durumlarda Seri Muhakeme Usulünün uygulanamayacağı belirlenmiştir. Bu hallerden başlıcası şüpheliye ulaşılamaması durumudur.
Seri Muhakeme usulünün uygulanabilmesi için şüphelinin bu yolu kabul ediyor olması gerekir. Ancak bu usulün uygulanması amacıyla şüpheliye yapılan davete şüphelinin icabet etmesi gerekirken suçun şüphelisine ulaşılamayan durumlarda bu usulün uygulanması için şüpheli hakkında yakalama emri çıkarılamaz.
Yukarıda sayılan suçlar dışında ön ödeme ve uzlaştırmaya tabii suçlar için de bu usul uygulanamayacaktır.
Bu usulün uygulanabilmesi için tüm aynı suç dolayısıyla haklarında soruşturma yürütülen tüm şüphelilerin bu usulü kabul etmesi gerekir. En az bir şüpheli bile kabul etmezse Seri Muhakeme Usulü uygulanamaz.
Seri Muhakeme kapsamına giren bir suç bu usule tabii olmayan başka bir suç ile işlenmişse Seri Muhakeme Usulü uygulanamayacaktır.
Seri Muhakeme Usulü Nasıl Uygulanır?
Savcılık, Seri Muhakeme Usulünün uygulanması amacıyla şüpheliyi davet edecektir.
Şüpheliye ulaşılamadığı veya şüphelinin davete icabet etmediği durumlarda soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilecektir.
Şüpheli seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul ettiği durumda Savcılık CMK m.250/4’e göre TCK.m61’i göz önünde bulundurarak ilgili suçun TCK’da belirtilen cezasının alt ve üst sınırları arasında tespit edeceği cezaya yarı oranında indirim uygulamak suretiyle şüpheliye uygulanacak yaptırımı belirleyecektir.
Savcılığın hapis cezası belirlemesi durumunda TCK m.50 ve m.51 uyarınca seçenek yaptırımlara çevrilebilir. Şüpheli hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması da uygulanabilir.
Savcılık talepnamesinde suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın sınırları arasında tespit edeceği cezadan yarı oranında indirim uygulayarak cezai yaptırımı belirleyecektir.
Savcılık tarafından belirlenen yaptırıma uygun bir talepname düzenlenmelidir. İşbu talepnamede iddianamede bulunması gereken unsurlar bulunmalıdır;
- Şüphelinin kimliği ve müdafi,
- Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
- İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
- İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
- Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
- İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti,
- Üçüncü fıkrada belirtilen şartların gerçekleştiği,
- Belirlenen yaptırım ile beşinci ve altıncı fıkra uygulanmış ise bunlara ilişkin hususlar ve güvenlik tedbirleri.
Bu hususların eksik olması durumunda işbu talep yazısı Mahkeme tarafından Savcılığa iade edilir ve Savcılıktan eksikliklerin giderilmesi beklenir. Eksiklikler düzeltildikten sonra talep yazısı tekrar Mahkemeye gönderilir.
Şüphelinin Seri Muhakeme Usulünün uygulanmasını ve Savcılık tarafından teklif edilen yaptırımı kabul etmesinin ardından Mahkeme de şüpheliyi müdafi huzurunda dinler ve şüphelinin özgür iradesiyle teklifi kabul ettiğini tespit eder.
Mahkeme Savcılığın talepnamesinde belirtilen yaptırımdan daha ağır yaptırıma hükmedemeyecektir.
Mahkeme hem şüphelinin özgür iradesiyle teklifi kabul edip etmediğini hem de savcılık tarafından belirlenen suç vasfının ve yaptırımının olaya uygun olup olmadığını tespit ederek değerlendirecektir.
Mahkeme tarafından Savcılığın talepnamesinde belirttiği suçtan başka bir suç vasfının somut olaya uygun olduğuna kanaat getirirse talebi reddederek dosyayı Savcılığa geri göndermek zorundadır.
Talepnamenin uygun olması ve şüphelinin de yaptırımı kabul etmesi durumunda Mahkeme de talepnameye uygun olarak hükmü kuracaktır.
Seri Muhakeme Usulünde Mahkeme Kararına İtiraz Etmek Mümkün Müdür?
Seri Muhakeme Usulü uygulanarak Mahkeme tarafından kurulan hükme itiraz edilmesi mümkündür. Bu itiraz Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verilen kararın tefhim veya tebliğinden itibaren 7 gün ile sınırlıdır.
İtirazı incelemeye yetkili mahkeme hükmü veren mahkemedir. Yani itirazın aynı Mahkeme’ye yapılması gerekir.
CMK m.268’te belirtildiği üzere ilgili Mahkeme kararı kendiliğinden düzeltebilir veya yetkili mahkemeye gönderebilir. Bu noktada önemli husus bu itirazın Bölge Adliye Mahkemesi nezdinde bir istinaf başvuru yoluna tabii olmamasıdır.
Bu itiraz ile yalnızca kurulan hükmün CMK m.250/14’te belirtildiği üzere 9.fıkradaki hususlar bakımından incelemeye olanak tanır. Yani itiraz edilen mercii hükmü eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olup olmadığı ve dosyadaki delillere göre mahkumiyet kararı verilmesi gerektiği kanaatine ulaşılması noktalarında denetleyecektir.
Seri Muhakeme Usulünde teklifin kabul edilmesinde şüphelinin müdafinin bulunmasının zorunlu olmasının yanı sıra, Seri Muhakeme sonrası kararlara itiraz aşamasında mutlaka bir avukattan hukuki yardım alınmalıdır.
Seri Muhakeme Usulünün Şüpheliye Teklif Edilmesi
Savcılık, soruşturma dosyasındaki suçun katalog suç olduğu ve Seri Muhakeme Usulünün uygulanmasına kanaat getirmesinin ardından şüpheliyi davet eder.
Şüpheli Savcılık tarafından davet edildikten sonra bu usul hakkında bilgilendirildikten sonra şüpheliye bu usulün uygulanması ve yaptırım teklif edilir.
Şüphelinin bu teklifi avukatı huzurunda kabul etmesi gerekir. Şüphelinin bu teklifi derhal kabul etmesi beklenmez, talebi halinde bir ayı geçmemek üzere makul süre verilebilir.
Şüphelinin teklifi kabul etmesi halinde Savcılık tarafından talepname hazırlanarak dosya Asliye Ceza Mahkemesi’ne gönderilir.
Şüphelinin teklifi reddetmesi veya talep ettiği süre içinde teklifi kabul ettiğini bildirmemesi durumunda soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilecektir.
Seri Muhakeme Usulünde Uygulama Tutanakları
Seri Muhakeme Usulü uygulanırken hazırlanan üç tutanak mevcuttur.
- Bunlardan ilki, seri muhakeme usulünün Savcılık tarafından şüpheliye müdafi huzurunda anlatıldığı ve bu bilgilendirmenin yapıldığına ilişkin bilgilendirme tutanağıdır.
- İkincisi Savcılık tarafından bilgilendirilen şüphelinin müdafi huzurunda Savcılık tarafından belirlenen yaptırımı kabul ettiğine dair düzenlenen kabul tutanağıdır.
- Üçüncüsü ise Savcılık tarafından belirlenen ve şüphelinin müdafi huzurunda kabul ettiği yaptırımın İlgili Asliye Ceza Mahkemesi tarafından dosya üzerinden yapılan inceleme ile yaptırım ve yaptırımın şüphelinin özgür iradesiyle müdafi huzurunda kabul edip etmediği incelenerek oluşturulan İnceleme tutanağıdır.
