Anonim Şirketlerde Avukat Bulundurma Zorunluluğu
Mevzuatımıza göre kişiler, dava ve diğer hukuki işlemlerinin takibini bizzat yapabilirler; bunun için bir vekilin yani avukatın yardımından yararlanmak zorunda değildirler. Kural bu olmakla beraber bu kurala getirilen bazı istisnalar da vardır. Örneğin Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca belli şartlar dahilinde şüpheli ve sanık, bir avukatın yardımından talebi olmasa da yararlandırılır.
Bunun yanında bazı işlerin de sadece avukatlar tarafından yapılabileceği kuralı mevcuttur. Kanun işlerinde ve hukuki meselelerde mütalaa vermek, mahkeme, hakem veya yargı yetkisini haiz bulunan diğer organlar huzurunda gerçek ve tüzel kişilere ait hakları dava etmek ve savunmak, adli işlemleri takip etmek, bu işlere ait bütün evrakı düzenlemek, sadece avukatların yapabileceği iş ve işlemlerdir.
Herkesin davasını açma ve takip etme yetkisi olduğundan bahsettik. Ancak, Türk Ticaret Kanunu’nun 272. maddesinde öngörülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır (1136 sayılı Avukatlık Kanunu m. 35).
Türk Ticaret Kanunu m.272 gereği esas sermaye miktarı anonim şirketler için en az 50.000,00 TL olduğundan, esas sermayesi 250.000,00 TL ve üstü olan anonim şirketlerin avukat bulundurma zorunluluğu olduğundan bahsedilebilir. Bu mecburiyet 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu uyarınca kurulan ve üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri için de geçerlidir.
Anonim şirketlerde avukat bulundurma, 2001 yılında 4667 sayılı Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile zorunlu hale getirilmiştir. Anayasa Mahkemesi zorunluluk içeren hükümlerin Anayasa’ya aykırılık oluşturmadığını 2011 yılında verdiği kararla belirlemiştir.
Karar’da anonim şirketler için getirilen sözleşmeli avukat bulundurma zorunluluğunun kapsamının açık bir şekilde belirlenmemesinin, hukuk devleti ve sözleşme özgürlüğü ilkesine; bu zorunluluğun sadece esas sermayesi belirlenen miktarı geçen anonim şirketler için getirilmiş olmasının eşitlik ilkesine; idari para cezasının miktarının Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirlenen asgari ücrete endekslenmiş olmasının ceza ve ceza yaptırımı yerine geçen güvenlik tedbirlerinin yasayla düzenlenmesi ilkesine; ayrıca avukatlık sözleşmesinin ne şekilde yapılacağına, hangi şartları ihtiva edeceğine, sözleşmeden doğan anlaşmazlıkların nasıl çözümleneceğine ve yazılı sözleşme ile serbest meslek makbuzunun baroya verilmesi gerektiğine dair hükümlere yer verilerek avukat ile müvekkili arasında ticari sır niteliğinde bulunan sözleşmenin sır olmaktan çıkarılmasının, sözleşme özgürlüğüne ve Anayasa’nın 20. maddesinde düzenlenen özel hayatın gizliliği ilkesine aykırı olmadığı saptanmıştır.
Zorunluluk kapsamında şirket ya da kooperatif bünyesinde bir avukat istihdam edilebilir ya da serbest çalışan bir avukatla sözleşmeli olarak anlaşılabilir.
Arabuluculuk, uzlaştırma gibi alternatif çözüm yollarının kapsamının gittikçe genişlemesinin sonucu olarak tüm bu süreçlerin ve devamında davaların takibi konusunda avukatın yardımından faydalanmak şirketlerin de yararınadır.
Avukatlar bunun yanında tüzük, yönetmelik, şirket ana sözleşmesi, şirketlerin devir ve birleşmesi gibi ticari işlerle ilgili sözleşmelerin düzenlenmesi ve şirketin taraf olduğu ceza ve hukuk davalarının takibi konularında da faaliyette bulunurlar.
Bulundurulması zorunlu sözleşmeli avukatlara aylık olarak ödenecek ücret Avukatlık Kanunu’na dayalı olarak, Türkiye Barolar Birliği tarafından her yılın sonunda yayınlanan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nde tespit edilir.
Anonim Şirketlerde Avukatın Sorumluluk ve Görev Alanı
Tüzel kişiliğe sahip anonim şirketler yargılama süreçlerine davalı ve davacı olarak dahil olabilir.
Tüzel kişiler isimlerinin haksız kullanımı, sırlarının ifşa edilmesi, onur ve saygınlığının zedelenmesi ve haksız rekabet gibi konularda manevi tazminat talebinde bulunabilirler.
Manevi tazminat taleplerinin tüzel kişilere yöneltilmesi de mümkündür. Bunun yanında ceza hukuku açısından tüzel kişiler hakkında cezai yaptırım değilse de güvenlik tedbiri niteliğinde yaptırımlar uygulanabilir.
Şirketler için yargılama öncesi süreçler de söz konusudur. Örneğin işten ayrılan çalışanın şirket aleyhine yaptığı işçilik alacağı talepli zorunlu arabuluculuk başvurusu neticesinde bir takım görüşmeler yapılması gerekir. Şirket, markasını haksız yere kullanan şahıslara karşı dava açmadan önce ihtarname ile bu kullanımın son bulması isteğini iletebilir.
Şirketler, karşılaştıkları hukuki süreçler sebebiyle gerek kurum içi gerekse kurum dışı hususlarda avukatlardan mütalaa ve görüş alır. Avukatlar, anonim şirketlerin dahil olduğu tüm bu süreçlerde hukuki destek sağlar.
Anonim Şirketler Avukat Bulundurmazsa Ne Olur ?
Anonim şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu kuralına uyulmaması Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesinde yaptırıma bağlanmıştır. Buna göre bu kurala aykırı davranan kuruluşlara Cumhuriyet savcısı tarafından sözleşmeli avukat tayin etmedikleri her ay için, sanayi sektöründe çalışan on altı yaşından büyük işçiler için suç tarihinde yürürlükte bulunan, asgarî ücretin iki aylık brüt tutarı kadar idarî para cezası verilir.
Zorunluluğa uymayan şirketler hakkında verilecek cezaların niteliği idari para cezasıdır. Cumhuriyet savcısının verdiği bu cezaya karşı idari para cezası idarî yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç on beş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir.
Avukat bulundurulduğu hususu makbuz ve sözleşme gibi belgelerle ispatlanabilir.
Diğer şirket türleri için avukat bulundurma zorunluluğu var mıdır ?
Limited şirket veya adi şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu yoktur. Avukatlık Kanunu’ndaki açık hüküm gereğince bu mecburiyet sadece anonim şirketler ve yapı kooperatifleri için geçerlidir.
